کشت بافت گیاهی

مصطفی حسین آبادی در کتاب کشت بافت گیاهی (گیاه دارویی سنبل‌الطیب)، با توجه به مدت زمان طولانی تکثیر این گیاه از طریق کشت بذر، تکنیک‌های‌های کشت بافت، جهت تولید در زمانی کوتاه برای دستیابی سریع‌تر به ماده‌ی موثره‌ی آن را شرح داده است.
امروزه بیش از 75 درصد از جمعیت جهان برای درمان سنتی از گیاهان دارویی بهره می‌گیرند. در بسیاری از کشورهای دنیا استفاده از گیاهان دارویی یکی از قابل اعتمادترین روش ها‌ی بهبود و درمان بیماری‌ها می‌باشد. قدمت شناخت خواص دارویی گیاهان به گذشته‌های بسیار دور برمی‌گردد. یکی از دلایل این قدمت، باورهای قدیمی مردم سرزمین‌های مختلف به این جمله‌ی معروف می‌باشد که "هیچ دردی نیست که با گیاه دارویی درمان نشود". این چنین تفکری در میان ملل مشرق زمین تا اقوام امریکای لاتین وجود داشته است. قدیمی‌ترین اطلاعات استفاده از گیاهان به عنوان دارو از سومریان و مصریان مربوط به 1550 تا 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌باشد.
اکنون در اکثر کشورهای در حال توسعه و صنعتی، تولید گیاهان دارویی رو به افزایش است. نمی‌توان به طور مشخص آماری از میزان مصرف سالیانه‌ی این گیاهان توسط مردم در جهان را مطرح کرد؛ چرا که این گیاهان به اشکال مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند (تازه، خشک، دم کردنی یا استفاده در صنایع داروسازی).
بسیاری از گیاهان دارویی اکنون در مناطق مختلف ایران وجود دارند که چه بسا با مطالعات علمی وسیع تر می‌توان به خواص بسیار آن‌ها که به صورت سنتی استفاده می‌شوند، پی برد. از جمله‌ی این گیاهان مفید، گیاه دارویی سنبل‌الطیب است که خواص دارویی آن در تمام دنیا اثبات شده است. سنبل‌الطیب یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی در ایران و جهان است که از آن برای مصارف گوناگون دارویی، غذایی و بهداشتی استفاده می‌شود. خواص شفابخشی این گیاه در قسمت‌های ریشه و ریزوم آن است که به خاطر وجود ماده موثره‌ی آن می‌باشد.

در بخشی از کتاب کشت بافت گیاهی (گیاه دارویی سنبل‌الطیب) می‌خوانیم:
هدف از اصلاح گیاهان دارویی افزایش کمیت و کیفیت آن دسته از مواد موثره در این گیاهان است که در صنایع دارویی اهمیت خاصی دارند. در اصلاح گیاهان دارویی و به دست آوردن نژادهای مورد نظر، نه تنها باید خصوصیات کمی و کیفی مواد موثره به ویژه از نظر نیازهای خاص صنایع مورد توجه قرار گیرد، بلکه باید از مشخصات زیر برخوردار باشند:
مقاومت به آفات و بیماری‌ها، سرعت رشد و نمو اندام محتوی ماده موثره (مثلا زودرس بودن میوه)، دوام کافی اندام مذکور از نظر استحصال (مثلا زود نریختن میوه و باقی ماندن آن در گیاه به مدت کافی)، هماهنگی و هم زمانی رشد و نمو اندام‌های مورد استحصال، قابل جمع آوری بودن محصول با ماشین، فقدان اعضای مزاحم استحصال چون خارهای موجود در ساقه، برگ، میوه و غیره. در صورتی که در صنایع داروسازی، آلکالوئید دارای مقدار کمتر (ارگوکریستین)، از ارزش بیشتری برخوردار است. بنابراین اصلاح کنندگان ارگوت همواره می‌کوشند تا نژادهایی از ارگوت را به وجود آورند که محتوی مقدار فراوانی از آلکالوئید ارگوکریستین باشد (هارنوک 1992).
اصلاح گونه‌های گیاهی مختلف گیاهان دارویی بیش از همه باید در جهت تامین نیازهای صنایع دارویی باشد و نظر اصلاح کنندگان گیاهی نیز امروزه بیش از پیش به نیازهای مذکور معطوف شده و با تغییرات هدفمندی که در چرخه‌های متابولیکی گیاهان به وجود می‌آورند، علاوه بر این که سرعت و مقدار سنتز مواد موثره مورد بحث را افزایش می‌دهند، باعث کاهش یا از بین رفتن مواد زاید و غیر مفید موجود در مواد موثره نیز می‌گردند (امید بیگی، 1386).