پیچک انحراف : زمینه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی گرایش برخی از مردم به مدعیان مهدویت و نیابت در دو قرن اخیر

برای بررسی انحرافات تفسیری جریان‌های انحرافی مربوط به امامت و مهدویت، پس از بررسی مفردات بحث (یعنی مفاهیم تاویل، تفسیر، بطن و...) و نیز تبیین و تفکیک ملاک‌های تفسیر و تاویل صحیح از انواع باطل آن، می‌توان شاخصه‌هایی برای کشف لغزشگاههای فرقه‌ها و گروه‌های انحرافی در تطبیقات باطل آنها به دست آورد، عدم توجه به سیاق آیات و محتوای آیات دیگر و نیز عدم دقت کافی در نحوه بهره گیری از روایات تفسیری باعث شده است که برداشت ناصحیحی از برخی آیات در مورد نشانه‌های ظهور و حتی نشانه‌های قیامت، چه در فرقه‌های بهائیت و قادیانیه و چه مدعیان اخیر، انجام شود و نیز تفسیر به رای و بدون پشتوانه نقلی و عقلی مورد قبول، نیز به تطبیق باطل آیات قرآن بر اشخاص یا حوادث پیرامون زندگی آنها تحت عنوان قیام، ظهور، رجعت و... منجر شده است.
در نگاه کلی مشخص می‌شود جهالت افراد در واژه شناسی مفردات آیات قرآن، و یا عدم شناخت علمی آنها از مقدمات دیگر تفسیر و انواع روش‌های تفسیری و یا عدم ملاک قرار دادن این اطلاعات و مقدمات (با وجود آگاهی از آنها) باعث شده و می‌شود که افراد یا فرقه‌ها به صورت قاطع و یقینی و یا اطمینان، اعلام نمایند که مدعای خود در زمینه مباحث مهدویت و انتظار را از قرآن استفاده کرده‌اند و گاهی نیز ملاحظات سیاسی برای توجیه ظلم‌ها و مفاسد یا رسیدن به اغراض و امکانات شخصی و گردآوردن شاگرد و مریدپروری و حتی انگیزه‌های به ظاهر مذهبی و اعتقادی و دلسوزانه، عاملی برای ارائه این تفسیرهای باطل شده است. عمده این تحقیقات با بررسی گفتارها و کتاب‌ها یا تحلیل سخنرانی‌های صوتی تصویری مربوط به فرقه‌های بهائیت، قادیانیه، اسماعیلیه و زیدیه و جریاناتی مثل یعقوبی، عرفان حلقه، پیغان و... انجام شده است و در مجموع یک یا چند عاملی که اخیرا ذکر شد، باعث وقوع انواع تفسیر به رای در آثار و کلام آنها شده است.