هویت مصرفی در مناطق آزاد؛ با تاکید بر منطقه آزاد ارس شهر تبریز

کتاب هویت مصرفی در مناطق آزاد؛ با تاکید بر منطقه آزاد ارس شهر تبریز نوشته‌ی مهدی اکبری گلزار، به تحلیل تاثیرات اجتماعی - فرهنگی مناطق آزاد می‌پردازد.

فصل اول این اثر در مورد برنامه‌های توسعه‌ی منطقه است. در فصل دوم نظریات مرتبط با این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد و سعی شده است چارچوبی مفهومی برای مطالعه‌ی پیش رو از آن استخراج گردد. در فصل سوم ملاحظات روش‌شناسی مورد استفاده، کنکاش و به وضوح مطرح گردیده‌اند. در فصل چهارم تغییرات هویتی به وجود آمده در شهر تبریز مورد بررسی قرار گرفته تا نشان دهد چگونه شهر تبریز از یک شهر فرهنگی و تاریخی تبدیل به یک شهر مصرفی و نمایشی گردیده است.

به طور کلی هدف از نگارش کتاب حاضر شناخت تاثیرات مناطق آزاد بر فرهنگ جامعه از طریق مطالعه‌ی موردی منطقه‌ی آزاد ارس شهر تبریز است. به همین منظور در فصل پنجم تحلیلی تجربی از تجربه‌ی زیسته‌ی مردم شهر تبریز در رابطه با مناطق آزاد مورد بحث قرار گرفته و نمونه‌هایی از نظرات آن‌ها نیز برای روشن‌تر شدن مباحث آورده شده است.

در مجموع از 50 نفر مصاحبه گرفته شده که 12 مصاحبه چه در هنگام مصاحبه و چه در حین پیاده نمودن آن‌ها با توجه به شرایط محیطی و شرایط پاسخ دهی مشارکت کنندگان کنار گذاشته شده‌اند. چند مصاحبه نیز در مرحله‌ای که به تکرار رسیده برای اطمینان بیشتر با رجوع به میدان گرفته شده است. در مجموع 28 مصاحبه‌ی مفید تهیه و بعد از آوانگاری و پیاده نمودن تمامی مصاحبه‌ها سعی شده با استفاده از کدگذاری باز و منظور اصلی کلام مصاحبه شوندگان استخراج شود.

در فصل آخر نیز به مفهوم هویت مصرفی و مصرف تجملاتی پرداخته می‌شود و ارتباط آن را با تاسیس منطقه‌ی آزاد ارس مورد کنکاش قرار می‌گیرد.

در بخشی از کتاب هویت مصرفی در مناطق آزاد؛ با تاکید بر منطقه آزاد ارس شهر تبریز می‌خوانیم:

آب و هوای تبریز معتدل و نیمه مرطوب است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های اهر و شبستر، از خاور به شهرستان‌های سراب و میانه و از جنوب به شهرستان مراغه و از باختر به دریاچه ارومیه و آذربایجان غربی محدود می‌شود. تبریز در مسیر مناسب‌ترین و مهم‌ترین راه‌های ارتباطی با شمال خاور (اردبیل، کرانه‌های خزر، آستارا)، خاور (میانه، قزوین، تهران)، باختر (امتداد مرند، خوی، ارزوم ترکیه) و شمال (مسیر مرند-جلفا، ایروان، باکو، تفلیس) واقع شده است. از این رو راه ارتباطی تبریز همواره مورد توجه جهانگردان و مهاجمان و بازرگانان در درازای تاریخ بوده است.

استان آذربایجان شرقی در منطقه‌ی شمال غرب کشور قطب صنعتی و صنایع غذایی به شمار می‌رود و از نظر صادرات غیرنفتی مقام اول را در کشور داراست. تولیدات عمده‌ی صنعتی در این منطقه عبارت‌اند از: مواد غذایی، مواد شیمیائی، چرم، کانی غیرفلزی، فلزات اساسی، ماشین‌آلات نساجی و فرش.

از عمده مزایا و فرصت‌های استان در این حوزه می‌توان به وجود شهر مرزی جلفا که از طریق خط آهن نخجوان، ایروان و تفلیس به جمهوری اکراین و بنادر دریای سیاه وصل می‌شود و ارتباط جاده‌ای و ریلی آن را در مسیر بزرگراه آسیایی و کریدر تراسیکا قرار می‌دهد، پتانسیل استفاده از انرژی‌های نو در تولید برق‌آبی، انرژی بادی و انرژی خورشیدی، نرخ بالای مشارکت اقتصادی و اشتغال زنان با کسب رتبه‌ی 5 در سال 1395، وجود منطقه‌ی آزاد تجاری و صنعتی ارس و 8 منطقه‌ی ویژه‌ی اقتصادی در مناطق مختلف استان، وجود گمرکات تبریز، مراغه، سهلان، جلفا و بازارچه‌های مرزی جلفا و نوردوز، وجود 6132 اثر تاریخی نیازمند حفاظت، 64 موزه، وجود صنایع دستی متنوع و قوی مانند فرش و ورنی که شهرتی جهانی برای استان در زمینه‌ی صنایع دستی به ارمغان آورده‌اند، نقش تاریخی در صنایع نساجی و صنعت چرم، بازار تبریز که با مساحتی حدود یک کیلومترمربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان است و به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، وجود 43 منطقه‌ی نمونه‌ی گردشگری و 92 روستای هدف که در این میان، روستای کندوان از شهرت جهانی برخوردار بوده و دارای عملکرد فراملی است (مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، 1396).