نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی و مسئولیت بین المللی دولت عراق

معرفی کتاب
کتاب «نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی و مسئولیت بین المللی دولت عراق» نوشته علی داعی به همت انتشارات پیام آزادگان چاپ و در دسترس علاقمندان و پژوهشگران قرار گرفته است.
علی داعی در پیشگفتار کتاب آورده است: «پس از گذراندن حدود هشت سال اسارت در عراق و بازگشت به میهن، همیشه به این فکر بودم که آنچه از شقاوت مقامات و نظامیان عراق در این دوران تجربه کردم را بنویسم؛ ولی صرف نگاشتن خاطره هرچند که کار باارزشی است مرا راضی نمی کرد تا اینکه دست تقدیر مرا به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و جلسات درس حقوق بین الملل بشر دوستانه جناب دکتر رنجبریان کشاند. در این جا بود که با قیاس آموزش های ایشان با آنچه که در عراق شاهد آن بودم به عمق فاجعه پی بردم و به فکر افتادم پایان نامه کارشناسی ارشدم را به این موضوع اختصاص دهم.»
کتاب حاضر همان پایان نامه کارشناسی ارشد نویسنده با عنوان «مسئولیت بین المللی نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی در عراق» است که پس از انجام اصلاحات به دست چاپ سپرده شده است.
آزاده علی داعی که خود سال ها در اسارتگاه های رژیم بعث عراق شاهد رفتار غیرانسانی و وحشیانه مقامات عراقی و نقض حقوق اسرای ایرانی بوده است. در این کتاب تلاش نموده با توجه به اسناد و مدارک موجود و شهادت شهود و دسترسی به قربانیان، موراد نقض عمده اسیران ایرانی را مستند ساخته و آن را به عنوان یک سابقه حقوقی ثبت و ضبط نماید.
نویسنده در مقدمه کتاب متذکر می گردد که هدف از انتخاب این موضوع بررسی علمی جوانب مختلف مسئولیت های ناشی از نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی در بازداشتگاه های عراق است تا مسئولیت دولت عراق به دست فراموشی سپرده نشود و عاملان آن نیز بدنند روزی به دست عدالت سپرده خواهند شد.
کتاب دارای چهار فصل اصلی است و در هر فصل مباحث مختلفی مطرح گردیده است.
فصل اول با عنوان «حمایت از اسیران جنگی در حقوق بین الملل بشر دوستانه» شامل سه مبحث است: مبحث اول تحت عنوان اصول کلی حمایت از اسیران جنگی مشتمل بر پیشینیه تاریخی، بهره مندی رزمندگان از وضعیت اسیر جنگی و چهارچوب حقوقی حمایت از اسیران جنگی است.
مبحث دوم با عنوان حقوق اسیران جنگی از آغاز اسارت تا خاتمه آن شامل گفتارهایی درخصوص آغاز اسارت، بازجویی و تبادل اطلاعات، شرایط نگهداری اسیران جنگی، استفاده از نیروی کار و روابط مالی اسیران جنگی، روابط اسیران جنگی با خارج و مقامات رسمی، مجازات های قضایی و انضباطی و خاتمه اسارت می باشد.
نظارت بر رعایت حقوق اسیران جنگی عنوان مبحث سوم است که در آن از تعهد به رعایت و تضمین رعایت حقوق بین الملل بشر دوستانه، قدرت حامی و کمیته بین المللی صلیب سرخ و نظام موارد نقض عمده و تکلیف دولت ها به واکنش در برابر آن سخن رفته است.
در فصل دوم تحت عنوان «موارد نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی از آغاز اسارت تا انتقال به بازداشتگاه دائمی»
در مبحث اول ترکیب اسیران جنگی شامل نیروهای مسلح و غیرنظامیان مطرح و در مبحث دوم موارد نقض حقوق اسیران ایرانی در آغاز اسارت مشتمل بر اعدام خودسرانه رزمندگان و قتل عمد مجروحین، بی توجهی به وضعیت مجروحین، خلع سلاح تفتیش و غارت اموال شخصی اسیران و در مبحث سوم نحوه انتقال اسیران جنگی ایرانی به مناطق امن و بازجویی آنان مطرح و با استناد به مصاحبه اسیران ایرانی موارد فوق اثبات گردیده است.»
در فصل سوم «موارد نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی در بازداشتگاه های دائمی تا خاتمه اسارت» در مباحث مطروحه موارد نقض اصل رفتار انسانی، شکنجه روحی، رفتار ظالمانه مقامات عراقی، قتل عمد و ضرب و جرح دسته جمعی اسیران ایرانی در بازداشتگاه های دائمی عراق مانند موصل و رمادی، نقض اصل احترام به سلامت جسمی و روحی، شرافت و شخصیت اسیران ایرانی، وضعیت اسکان، زیست و بهداشت اسیران جنگی ایرانی و شرایط خاتمه اسارت اسیران ایرانی با استناد به اسناد سازمان ملل و گزارش های کمیته بین المللی صلیب سرخ و مصاحبه اسیران ایرانی مطرح و اثبات گردیده است.
«مسئولیت ناشی از نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی در عراق و شیوه های جبران خسارت» عنوان فصل چهارم کتاب است که مباحث مسئولیت کیفری فردی و مسئولیت دولت عراق، تاثیر تحولات عراق بر مسئولیت این کشور، شناسایی بین المللی حق دادخواهی و جبران خسارت قربانیان جنایات جنگی و شیوه های جبران خسارت اسیران جنگی ایرانی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در پایان ضمن جمع بندی و نتیجه گیری، چند توصیه به منظور حل و فصل اختلافات برای دولتمردان جمهوری اسلامی ایران مطرح گردیده است.
در پایان کتاب نویسنده فهرست اسامی اسیران جنگی آزاده شده ایرانی که از اظهارات آنان در کتاب استفاده شده را به همراه تصاویر از اسناد مربوط به اعدام اسیران ایرانی در عراق از طریق حلق آویز و اسامی برخی از جنایتکاران جنگی عراق را درج کرده است.