معیار سنجش گزاره های شهودی - وجودی

فلسفه عرفان نظری پس از بحث درباره نظریه سنجش‌پذیری گزاره‌های عرفانی، به میزان عرفان نظری می‌پردازد تا منطق کشف صدق و خطای این دست از گزاره‌ها را که امکان خطا دارند، تبیین کند. این میزان به مثابه یک دستگاه شناختاری بر دو قسم میزان دینی و میزان عقلی تقسیم می‌شود که هر یک از این دو دارای دو گونه معیارهای پایه و غیر پایه هستند. معیارهای پایه که ضروری و یقینی هستند در میزان دینی احتجاجات نام دارند که ادله پیشااجتهادی، ادله مثبته و مدارک کافی و ثابت و منشا قطع اخص و درمیزان عقلی ضروریات نام دارند که اصول همگانی، پیشاتجربی و ضروری‌الصدق هستند.
معیارهای غیرپایه که نظری هستند، در میزان دینی تنجیزات نام دارند که ادله اجتهادی، ادله منجزه، مدارک مشروط و متغییر و منشا قطع اعم هستند و در میزان عقلی همان نظریات هستند که اصول غیرهمگانی، استدلالی اما پیشاتجربی و ممکن‌الصدق هستند.