مذهب در بوتۀ تاریخ (سخنرانی دکتر عبدالحمید دیالمه)

شهید دیالمه برای نخستین بار در سطح دانشگاه، به جای طرح مباحثی مانند «جامعۀ بی طبقۀ توحیدی » و «خودسازی انقلابی » که عناوین رایج آن روز بودند از «صیرورت انسان بر صراط مستقیم » سخن گفت و با طرح ضوابط حرکت در این راه، ازجمله زهد، آزاداندیشی، صبر، توکل، شفاعت، فقر، قضا و قدر، امام و انتظار، مفاهیم اصیل و دقیق شیعی و تفاوت آن با مفاهیم دیگر را بازخوانی کرد تا نشان دهد دغدغه ها و دل مشغولی های او از سنخی دیگر است و میکوشد نقشۀ راهی را که قرآن کریم برای سعادت انسان بیان داشته، ترسیم نماید. این مباحث که پیش از انقلاب، طی سا لهای 52 - 56 در جمع های کوچک دانشجویی آغاز شده بود، پس از پیروزی انقلاب اسامی با مساعد شدن فضای دانشگاه، در جلسات گسترده تری مطرح شد و جنبۀ عمومی و رسمی یافت. عناوین در تنهایی ثقلین، رسالۀ حقوقیۀ امام سجاد(ع) اگر فاطمه (س) نبود، جایگاه و موقعیت زن در جامعۀ اسلامی و ده ها عنوان دیگر که امروزه به آسانی در نوشته ها و سخنرانی های سایر محققان یافت میشود، از زبان شهید مطرح شد؛ عناوینی که در میان جوانان هم عصر او مطرح نبود و در نسل دانشگاهی غریب مینمود. آنچه ضرورت ژرف اندیشی در زندگی شهید دیالمه را بیشتر میکند آن است که «مطالعات دینی»، تخصص دانشگاهی او نبود. او دانشجوی رشتۀ الهیات و گرایش های مرتبط یا طلبۀ حوزۀ علمیه نبود تا تلاشهای او حرکتی در راستای فعالیتهای علمی -تخصصی او به شمار آید، بلکه آنچه دیالمه را واداشت تا به «مباحث دینی » وارد شود، احساس تکلیف دینی به عنوان یک مسلمان پیرو مکتب اهل بیت (علیهم السلام) بود. به باور او، فهم دقیق دین و مسئولیت ترویج آن به قدر توان، تکلیف همۀ مسلمانان است؛ ازاین رو با سبک زندگی خود، افقی فراروی نسل جوان گشود که در آن، مسئولیت دینی، فراتر از هر تخصص و رشتۀ علمی، محور همۀ تلا شها و معنای زندگی است. در این میان، دغدغۀ چشم انداز آیندۀ اسلام و انقلاب اسامی با تکیه بر اندیشه های شیعی، از نگاه تیزبین شهید دیالمه مخفی نماند؛ زیرا او دست هایی که نابودی این حرکت را هدف خود قرار داده بودند، به خوبی شناخته بود.
مطالبی که در این جلد به آن اشاره شده است عبارت اند از:
چرایی بررسی مذهب
دو عامل مهم در سیستم
ضرورت دستور العمل برای سیستم
مذهب، دستور العمل ساختار انسان
تفریط امروز بازتاب افراط دیروز
مذهب و عوامل بازدارنده
مذهب و عوامل محرک