قابلیت پیش بینی ضرر در مسئولیت غیر قراردادی

کتاب قابلیت پیش بینی ضرر در مسئولیت غیر قراردادی، تالیف روح اله سعادتی راد، یکی از شرایط لازم برای مطالبه خسارت در مسوولیت قهری و قراردادی را، قابلیت پیش بینی ضرر معرفی می‌کند. در حالی که در حقوق ایران حکم صریحی در مورد قابلیت پیش بینی ضرر مقرر نشده است.
یکی از شرایط لازم برای مطالبه خسارت در برخی از نظام‌های حقوقی آن است که ضرر قابل پیش بینی باشد به موجب این نظریه، فقط خساراتی که در حین تشکیل قرارداد پیش بینی شده یا قابل پیش بینی بوده قابل مطالبه است. در حقوق برخی از کشورها مانند فرانسه به موجب ماده 1150 قانون مدنی این کشور صراحتا این نظریه مورد پذیرش قرار گرفته است در نظام حقوقی کامن لا نیز این قاعده به طور وسیع مورد پذیرش واقع شده است.
به موجب ماده 4-4-7 اصول قراردادهای تجاری بین المللی، متعهد تنها مسئول خساراتی است که پیش بینی می‌کرده یا به طور متعارف قابل پیش بینی بوده است. همچنین در ماده 503-9 اصول حقوق قراردادهای اروپا نیز این نظریه به طور صریح مورد قبول واقع شده است.
به عقیده برخی از حقوق دانان نظریه قابل پیش بینی بودن ضرر مبنای قاعده تقلیل خسارت است و در محاسبه خسارات، قاعده تقلیل خسارت اساسا جنبه‌ای از نظریه قابلیت پیش بینی ضرر است. نظریه قابلیت پیش بینی ضرر در کتاب قابلیت پیش بینی ضرر در مسئولیت غیر قراردادی به این معنی است که متعاقدین فکر می‌کنند که خواهان اقدامات مناسب را جهت کاستن از خسارات وارده انجام خواهد داد، در واقع به موجب این نظریه، در زمان انعقاد قرارداد خوانده می‌تواند تصور کند که اگر او قرارداد را نقض کند طرف دیگر قرارداد احتمالا متحمل میزان خسارت معین (مثلا به میزان x) خواهد شد.

اما اگر طرف دیگر قرارداد اقدامات لازم و متناسب را بعد از نقض تعهد انجام دهد، میزان خسارت می‌تواند کاهش یابد. در نتیجه خسارتی که پیش بینی خواهد شد خسارت وارده منهای خسارت تقلیل یافته خواهد بود. بنابراین به موجب این عقیده چون انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از ورود یا توسعه خسارت توسط خواهان یا زیان دیده امری قابل پیش بینی است، در نتیجه خسارت قابل تقلیل برای قابل مطالبه بودن خیلی بعید و دور است