سیری انتقادی در آراء داریوش شایگان

حیات فکری داریوش شایگان را به عنوان یک روشنفکر می توان به دو دوره کلی تقسیم کرد:

الف. دوران سالهای دهه 1350ش تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، که تبلور تئوریک آن را میتوان در کتاب «آسیا در برابر غرب» و نیز کتاب «بت های ذهنی و خاطره ازلی» مشاهده کرد. شایگان در این دوران تا حد زیادی تحت تاثیر تفکر دکتر سید احمد فردید بود؛ هرچند که در برخی موارد مهم، تفاوت هایی میان اندیشه های فردید و آرای شایگان در کتاب «آسیا در برابر غرب» دیده می شود.

ب. سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، که شایگان به طور تام و تمام در مسیر ترویج غرب زدگی مدرن، سکولاریسم اومانیستی و سرمایه داری و دموکراسی نئولیبرال حرکت می کند. شایگان در این دوران، برخی تعلقاتش به آن چه که خود «تجربه معنوی تمدنهای آسیایی»، «زمینه مشترک تفکر آسیایی» و «راهحل آسیایی» می نامید را کنار گذاشته و مخاطبانش را به تسلیم شدن و تلاش برای «وارد شدن به باشگاه جهانی» دعوت می کند.

اگر چه تفاوت های چشمگیری میان آرای شایگان در این دو دوره وجود دارد، اما نقاط محوری مشترکی نیز دیده می شود که زمینه استمرار سیر فکری او را از جایگاه یک «روشنفکر مروج معنویت سکولاریستی به اصطلاح آسیایی» به جایگاه یک «روشنفکر نئولیبرالیست مدافع مدرنیته با برخی دلتنگی ها برای معنویت ممسوخ سکولار» فراهم می کند.