سیاست های حمایتی از قشرهای آسیب پذیر

از اواخر سال 1368 دولت ایران به اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی روی آورده است. این سیاست‌ها که معمولا پس از بروز رشد اقتصادی منفی درکشورها اتخاذ می‌شود، گذشته از اثرگذاری بر متغیرهای اقتصادی کلان، رفع عدم تعادل‌های داخلی و خارجی و ایجاد زمینه‌های لازم برای رشد اقتصادی مستمر، به طور اجتناب ناپذیر توزیع درآمد در کوتاه مدت و میان‌مدت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به استناد ادبیات موجود آثار برنامه‌های تعدیل بر توزیع درآمد، به ویژه قشرهای فقیر نزاع برانگیزترین جنبه آثار گوناگون این برنامه‌ها را تشکیل می‌دهد و همانطور که در این کتاب مشخص می‌شود، قابلیت پذیرش سیاسی و امکان موفقیت و تداوم این برنامه‌ها در آینده بستگی به این مورد خواهد داشت. کتاب پیش رو در واقع طرح تحقیقی در مورد توزیع مناسب درآمد در ایران است که توسط جمشید پژویان و یک تیم کارشناسی انجام شده است. از آنجا که برای بررسی مقوله توزیع درآمد ابتدا باید از بررسی وضع موجود توزیع درآمد آغاز کرد، بخش اول کتاب به تجزیه و تحلیل توزیع درآمد در ایران اختصاص یافته که شامل چهار فصل است.

فصل اول به بحث درباره برنامه تعدیل ساختاری، هدف‌های کلی آن و سهم بانک جهانی و دولت‌های ذیربط در طراحی این برنامه‌ها و سیاست‌های اجرایی آن می‌پردازد. همچنین در این بخش ضمن مرور ادبیات نظری اثرهای توزیعی برنامه‌های تعدیل به خصوص برای فقرا، نشان داده می‌شود که دشواری‌های فنی و مفهومی یا روش‌شناختی، تحلیل‌های تجربی دقیق درباره اثرهای توزیعی هر یک از ابزارهای سیاستی برنامه تعدیل، به ویژه در ارتباط با فقرا را دشوار می‌کند. همچنین در این فصل وضعیت اقتصادی 7 کشور پیش از تعدیل، اهداف اجرای برنامه‌ها و سپس اثرهای توزیعی اجرای آن در این کشورها بررسی می‌شود.

در فصل دوم ابتدا توزیع درآمد و الگوی مصرف جامعه‌های شهری و روستایی در طی دوره سال‌های 68-62 بررسی شده است. پژویان در این فصل در پی آن است که با یک برخورد اثباتی جایگاه و موضع قشرهای مختلف و به خصوص آسیب‌پذیر را در نظام توزیع اواخر دهه 60، شناسایی کند. همچنین این نکته را بررسی می‌کند که در صورت برقراری نظام بازار آزاد و حذف کمک‌های حمایتی دولت، با استناد به وضعیت تغذیه جوامع شهری و روستایی، قشرهای آسیب‌پذیر چگونه متاثر خواهند شد و چه موضعی خواهند گرفت؟ وی برای پاسخ به این پرسش زمینه‌های اطلاعاتی زیر را فراهم کرده است: نواحی تمرکز قشرهای آسیب‌پذیر، نحوه توزیع اقشار آسیب‌پذیر در گروه‌های شغلی، دارایی ها و اقلام مصرفی این قشر چیست؟ با چه دشواری ها و خطراتی روبه رو هستند و …..