سایکودرام و ابراز وجود در روان شناسی بالینی

کتاب سایکودرام و ابراز وجود در روان‌شناسی بالینی نوشتۀ اصغر لائی و کریم افشاری نیا به مباحثی چون ضرورت توجه به ابراز وجود، سایکودرام در روان‌شناسی، اثرات ابراز وجود و... می‌پردازد.
به عقیده پینیوا و ماورودیف ابراز وجود بعنوان یکی از عوامل مهم موفقیت در روابط بین فردی محسوب می‌شود. به گونه‌ای که یافته‌های پژوهشی موید این مهم است که ابراز وجود سطح بالا می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، ارتباطات بین فردی، مشارکت در کار تیمی، کسب موفقیت، کنترل خشم و شاد بودن افراد موثر باشد و بهبود این مهارت‌ها می‌تواند عاملی برای حفظ سلامت روان افراد گردد. بالعکس ضعف در این توانایی موجب افزایش تنش روانی و در نتیجه اختلال در زمینه بهداشت روانی افراد خواهد شد. یکی از شاخص‌های بسیار مهم در قابلیت دفاع از موقعیت فردی برای دستیابی به اهداف و غلبه بر مشکلات، ابراز وجود است. این مسیر بایستی بدون رساندن آسیب به دیگران و رعایت حقوق سایرین طی شود. ابراز وجود بخشی از پتانسیل‌های فردی و پیش نیازی برای خودشکوفایی است.

از سوی دیگر تحقیقات دیگر بیانگر تاثیر ابراز وجود بر موفقیت تحصیلی و شغلی هستند. از جمله مولفه‌های ابراز وجود توانایی نه گفتن به تقاضاهای نامعقول دیگران است. افرادی که از ابراز وجود بیشتری بهره‌مند هستند، می‌توانند در برابر خواسته‌های نامعقول دیگران ایستادگی کنند و طبق عقیده خودشان عمل نمایند و در کارهایشان نیز از استقلال بیشتری برخوردار هستند.
شیوه‌ای که در برقراری روابط با دیگران اتخاذ می‌شود، مسئله حائز اهمیتی بویژه در پویایی‌های بین فردی است. ارتباطات ضعیف می‌تواند به روابط ناسالم منجر شود و فشار روانی را افزایش دهد. در واقع ابراز وجود مشخصه مهم پاسخ افراد در یک موقعیت است که در آن موضع و علایق فرد در تعارض با موضع و علایق دیگران قرار می‌گیرد که خود می‌تواند تضادهای بالقوه به همراه داشته باشد. این ویژگی در مشاغل نیازمند به تعاملات و همکاری‌های گروهی و بخصوص برای مدیران و رهبران گروه‌ها اهمیت فراوانی دارد.

گروه دیگری از پژوهشگران در بررسی گروه درمانی متمرکز بر ابراز وجود در کاهش پرخاشگری و بهبود پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی نشان دادند که گروه درمانی متمرکز بر ابراز وجود می‌تواند موجب کاهش پرخاشگری و بهبود پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان شود.
سال‌هاست که گونه‌های مختلف هنری نظیر درام، موسیقی، نقاشی و مجسمه‌سازی برای درمان فیزیکی و روانی انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و اصولا یک بحث قدیمی است که هنرمند پیش از آنکه با هدف خلق یک اثر هنری برای مخاطبان تلاش کند به دنبال تخلیه درونی و روانی خویش است.
سایکودرام تحلیلی روانکاوانه است بر روح انسان و پدیدارشناسی، این مهم که چگونه می‌توان از منظر درام به هزارتوی انسانی رسید. انسانی که این روزها تجارب مشارکت‌های عرفانی خود را به مدد خرد از دست داده و در جهانی کاملا عینی زندگی می‌کند که برای هر پدیده‌ای نیازمند دلیلی است. از همین روی می‌توان به این نکته اشاره کرد که این درام که خود یکسره زندگی است، می‌تواند بار مهمی را در این آشکارسازی به همراه داشته باشد. انسانی که در این روزهای بی‌امتیاز تنهاست.

در بخشی از کتاب سایکودرام و ابراز وجود در روان‌شناسی بالینی می‌خوانیم:

شایستگی ابراز وجود یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌ها به خصوص برای مشاغلی است که نیاز به تعاملات زیاد، مذاکره، چانه‌زنی و دفاع از حقوق و منافع سازمانی دارد. شایستگی ابراز وجود یعنی توانایی افراد برای تعامل با محیط و انجام کاری است که به موجب آن صدای‌شان شنیده شود. شایستگی ابراز وجود باعث قدرتمند شدن افراد می‌شود و به ایشان کمک می‌کند خودشان را به دیگران معرفی کنند. کارکنان برای برقراری رابطه‌ای موثر با دیگران، اغلب لازم است جرات‌ورز باشند و موقعیت‌های خطرساز را به گفتار در آورند.

افرد جرات‌ورز، خیلی خجالتی و یا غیرقابل کنترل نمی‌باشند آن‌ها می‌توانند بدون خشونت یا آزار دیگران، و اغلب به صورت مستقیم احساسات خود را بیان دارند. ابراز وجود، توانایی بیان احساسات، باورها و اندیشه‌ها می‌باشد و از حقوق فرد به طریقی غیرمخرب، دفاع می‌نماید. بنابراین ضروری است که در هر جامعه‌ای، راهکارهایی برای تقویت ابراز وجود مورد توجه قرار گیرد. امروزه با توجه به اهمیت موضوع، یکی از این راهکارها را می‌توان در سایکودرام، یا روان نمایشگری جستجو نمود. هنر درمانی یکی از راه‌های درمان معضلات و مشکلات روحی و روانی است. یکی از شاخه‌های هنر درمانی، بازی درمانی است که خود به شاخه‌های گوناگونی چون سایکودرام و درام درمانی تقسیم می‌شود.

در نمایش درمانی تلاش می‌شود تا به کمک گروه، مددجو به درک درستی نسبت به معنا و تصاویر برسد و توانایی مشاهده نقش‌ها و احساسات درونی خود را تقویت کرده و با استفاده از مولفه‌های کلامی و غیر کلامی رفتار خود را در مواجهه با محیط پیرامون خود متوازن و متعادل سازد. سایکودرام دارای محاسن بیشماری است از جمله تقلیل احساسات انزوا طلبانه، تقویت مهارت‌های اجتماعی و الگوهای مقابله‌ای جدید، توسعه حدود و دامنه بیان احساسات فردی و بین فردی، تجربه تعاملات مثبت و ایجاد برقراری روابط بین فردی و اجتماعی است.