رسیدگی های جزایی در نظام رسانه ای شدن

کتاب رسیدگی‌های جزایی در نظام رسانه‌ای شدن نوشته علی رزمان، به بررسی بازنمایی رسانه‌ای جرم در چهارچوب مفهومی، ویژگی‌ها و پیامد‌ها، تاثیر رسانه‌ای شدن جرم بر رسیدگی کیفری و تاثیر رسانه‌ای شدن جرم بر قرارهای تامین کیفری و تعیین مجازات می‌پردازد.
با صنعتی شدن جوامع و بالا رفتن هزینه‌های انتشار رسانه‌های ابتدایی جمع‌آوری منابع مالی به عنوان مهم‌ترین اهداف رسانه‌ها در دستور کار آن‌ها قرار گرفت و بازار جذب آگهی تبلیغاتی به عنوان اصلی‌ترین منبع جذب درآمد مورد توجه مدیران رسانه‌ها قرار گرفت. همچنین با گسترش شهرنشینی و افزایش ساعات کاری از ارتباط مستقیم افراد با جامعه کاسته شد و نیازهای آموزشی، سرگرمی و تجاری نیز از طریق رسانه‌ها به عنوان واسطه بین افراد و جامعه تامین شد در نتیجه مدت کمتری به بازتاب اخبار مربوط به رخداد‌های جامعه اختصاص داده شد. پدیده‌های مجرمانه علاوه بر ظرفیت بالا در تامین جذابیت برنامه‌های رسانه‌ها در جذب مخاطب بیشتر در رقابت با سایر رسانه‌ها نیز موثر بودند. به همین دلیل اخبار مربوط به پدیده‌های مجرمانه در دستور کار رسانه‌ها قرار گرفتند. با توجه به فراوانی زیاد اخبار جنایی ‌و ظرفیت محدود رسانه‌ها در بازنمایی این اخبار، انتخاب اخبار جنایی بر اساس معیار‌هایی که موجب جذب مخاطب می‌شود انجام می‌گیرد که به آن ارزش خبری گفته می‌شود. این امر باعث شده روند بازنمایی اخبار جنایی کاملا گزینشی بوده و فقط رخداد‌هایی که دارای ارزش خبری بالایی هستند برای بازنمایی انتخاب شوند.
خبرنگاران برای تامین جذابیت گزارش‌های خود به جذابیت ذاتی وقایع اکتفا نکرده و با استفاده از روش‌های مختلف سعی کردند تا از حداقل زمان بیشترین استفاده را ببرند. در این راستا محتوای بازنمای رسانه‌ای جرایم ویژگی‌های منحصر به فردی دارا شده است. خبرنگاران در گزارش‌های خود در تلاش هستند، حکایتی داستان گونه از رخدادهای جامعه را بازتاب دهند. به همین دلیل در اخبار رسانه‌ای ساده و روان بودن متن گزارش اهمیت ویژه‌ای دارد. ساده بودن متن گزارش درک مفهوم آن را برای مخاطب آسان‌تر می‌کند و با توجه به محدود بودن زمان افراد در ارتباط با رسانه‌ها مطلوبیت بیشتری نیز برای مخاطبان دارد. خبرنگاران برای افزایش جذابیت پدیده‌های مجرمانه از روش‌هایی مانند انتخاب صفت‌های دلهره‌آور برای پرونده‌های خشونت‌آمیز بر میزان ارزش خبری آن می‌افزایند. عناوینی مانند (خفاش شب)، (عقرب سیاه)، (شیاطین باغ وحشت) و (خفاش جنایتکار)، (کفتار شهر)، (کرکس پیر) و... در همین راستا در دهه‌های اخیر مورد استفاده‌ی خبرنگاران قرار گرفته است. اقدام دیگری که خبرنگاران در این جهت انجام می‌دهند عدم بازتاب کامل واقعه خبری است. در جهت رعایت سادگی متن گزارش خبرنگاران از آوردن هر گونه مطلب یا اصطلاح فنی از اصطلاحات حقوقی که جمله که موجب پیچیدگی متن گردد خودداری می‌کنند در نتیجه محتوای رسانه‌ها فاقد جنبه‌های علمی و کارشناسی هستند. این امر به دلیل این است که علاوه بر این که مخاطب با محدودیت زمانی رو به رو است، مدیران رسانه‌ها نیز با پذیرفتی کارکرد‌های متنوع فرصت کمتری در بازتاب اخبار دارند و نمی‌توانند تمام جنبه‌های واقعه را پوشش دهند. ایدئولوژی حاکم بر رسانه‌ای عامل دیگری است که بر گزارش خبرنگار و تفسیر و نحوه بازتاب وقایع مجرمانه تاثیرگذار است.
وجود این ویژگی‌ها در بازنمایی رسانه‌ای جرایم پیامدهای متعددی به دنبال دارد. یکی از پیامدهای بازنمایی رسانه‌ای جرایم افزایش نتایج جرم به خصوص ترس از جرم در جامعه است. تاثیر بازنمایی رسانه‌ای در این امر زمانی بیشتر می‌شود که، خبرنگاران با توجه به ارزش خبری بالای جرایم خشونت آمیز و جنسی سهم زیادی از اخبار رسانه‌ای را به این جرایم اختصاص می‌دهند. این نوع جرایم به دلیل این که خطر ناشی از آنان برای تمام افراد جامعه ملموس است تاثیر قابل توجهی در جامعه دارد. بازنمایی پدیده‌های مجرمانه در پوشش اخبار رسانه‌ای و برنامه‌های جاری موجب می‌شود که افراد مستعد ارتکاب جرم شیوه‌های ارتکاب جرایم را فرا گرفته و با الگوبرداری از محتوای مجرمانه رسانه‌ها اعمال مجرمانه خود را مرتکب شوند. علاوه بر این در جرایمی که ارتکاب آن دارای قبح اجتماعی بالایی است، بازتاب این جرایم موجب از بین رفتن قبح اجتماعی عمل و از دست دادن پشتوانه اجتماعی در دراز مدت می‌گردد.

در بخشی از کتاب رسیدگی‌های جزایی در نظام رسانه‌ای شدن می‌خوانید:
میزان آسیب‌پذیری بزه دیده تاثیر قابل توجهی در بازنمایی اخبار مربوط به آن جرم دارد. افرادی مانند سالمندان، افراد معلول و ناتوان، اطفال و بانوان آسیب پذیر‌ترین اقشار جامعه هستند. دو نکته در توجه افکار عمومی به بزه دیدگی اقشار آسیب‌پذیر تاثیرگذار است. اول اینکه حمایت از این اقشار به عهده خانواده آن‌ها و جامعه قرار دارد. در نتیجه بزه دیدگی این افراد نیز ناشی از کوتاهی جامعه در حمایت از آن‌ها بازتاب داده می‌شود و با توجه به اینکه رسانه‌ها در بازتاب اخبار جنایی سعی در مقصر نشان دادن شخص یا گروهی خاص در وقوع جرم دارند و در این موارد هم کوتاهی جامعه به راحتی قابل مشاهده است تحلیل‌های رسانه‌ای بر آسیب‌پذیری بزه دیده و کوتاهی جامعه متمرکز می‌شود. در خصوص بزه دیدگی زنان و به خصوص تحت تاثیر یافته‌های شاخه جرم شناسی فمنیستی که بر وضعیت نامناسب و نامطلوب زنان در جامعه تاکید دارد، نسبت به بزه دیدگی زنان نیز حساسیت ایجاد شده است. از این دیدگاه بزه دیدگی زنان تحت شرایطی است که از جامعه به آن‌ها تحمیل می‌شود و به نوعی جامعه در بزه دیدگی آن‌ها سهیم است.
دومین عامل این است که آسیب‌پذیری موجب بر انگیختن احساس ترحم جامعه نسبت به این افراد می‌شود. این ویژگی به خصوص زمانی نمایان است که یک بزه دیده‌ی واقعی کاملا بی‌گناه و بی‌دفاع که در کل بی‌گناه فرض می‌شود به وسیله شخصی بزه دیده واقع شده است که کاملا نقطه‌ی عکس این بزه دیده‌ی بی گناه است یعنی کاملا بد خواه و غیر قابل اصلاح، در چنین حالتی صدمه‌ای که به قربانی وارد می‌شود به نظر می‌رسد که به کل جامعه وارد شده است. یکی از دلایل افزایش جرائم علیه اطفال این است که اطفال آسیب پذیر‌ترین قشر جامعه از جرائم خشونت‌آمیز می‌باشند.