رساله اثبات العقل المجرد خواجه نصیرالدین طوسی و شروح آن

خواجه طوسى در تجرید الاعتقاد، بدون آن که نظریه وجود عقول را رد کند، براهین اقامه شده بر وجود عقل مفارق را داراى خلل توصیف می‌کند. وی بعدها در رساله کوتاهی که در این خصوص نگاشته است، برهان ابتکاری خویش را در اثبات عقول ارائه می‌دهد. وی پس از اثبات موجودى مفارق از طریق برهان حقایق نفس الامریه، آن را با «لوح محفوظ» و «کتاب مبین» که دو اصطلاح بر گرفته از قرآن کریم بوده و جایگاه ثبوت علم «ما کان و ما یکون» معرفى شده‌اند، منطبق دانسته است. این رساله مورد توجه دانشمندان مسلمان واقع شده و علاوه بر آن که در آثاری مانند اسفار اربعه (صدر الدین شیرازی) و شرح المقاصد (سعدالدین تفتازانی) به آن اشاره رفته است، شروح و تعلیقات مستقل نیز توسط بزرگانی چون شمس‌الدین کیشى، جلال‌الدین دوانى، شمسا گیلانى، حسین الهى اردبیلى و ... بر آن نگاشته شده است که طی آن به شرح و نقد دقیق برهان خواجه پرداخته‌اند.