راهنمای طب (تغذیه)

درمان طغیان طبع‌ها در حکمت لازم شد که یک معتدلی در میان مردم باشد که در میان غالب و مغلوب آن‌ها حکم کند و ایشان را براستی بدارد و سبب ترقی و اعتدال آن‌ها بشود... پس چنین کسی برگزیده خداست‌و اخلاقش معتدل است(175). قسمتی از یک بیان حکیمانه درباره طبع‌ها و راه درمان و معتدل کردن آن‌ها: چون ابلیس زمینی خواست تلبیس کند، به‌غذای گرم و تر تعلق بگیرد و به‌همراه غذا وارد بدن‌شود و انسان را به‌خیال اندازد. از این است که در وقت شروع کردن بخوردن غذا باید بسم‌الله گفت و بحول و اسم الهی، غذا خورد که شیطان رانده شود و به‌همراه غذا، تعلق نگیرد و نتواند وسوسه کند.

و چون خواهد انسان را به‌غضب آورد به غذای گرم و خشک تعلق گیرد و به خیال غضب اندازد و به‌جنگ و جدال و حرب و... بدارد

و چون خواهد انسان را از عملی بازدارد به‌غذای سرد و تر تعلق گیرد و به‌همان روش برود تا به خیال رسد و انسان را کسل کند که از پی کار برنیاید

و چون خواهد انسان را به بخل و منع و وحشت از معاشرت بدارد به‌غذای سوداوی و سرد و خشک تعلق گیرد و بهمراه غذا برود تا به‌خیال انسانی رسد و انسان‌را به‌وحشت اندازد(دره429)

انسان اگر به‌مقتضای صفرا عمل کند و دائم گرمی بخورد صفرای او قوت می‌گیرد و بلغم او ضعیف می‌شود و اگر به‌مقتضی بلغم عمل کند و سردی‌بسیار بخورد بلغم‌قوت گیرد(ارشاد2-73) روایت شده خروج تب از سه راه است: قی ، عرق و اسهال. میگویم قی برای تبهای سودائی و صفرایی و عرق برای بلغم و اسهال برای صفرایی و نیز برای سودائی اما کمی با تاخیر مناسب است. و این روایت این را تایید می‌کند که فرموده: درد سه تا و دارو سه تا است: دردهااز خون، سودا و بلغم است.داروی خون حجامت، داروی بلغم حمام و داروی سودا راه رفتن است.(دقائق399)

صفرا: آلو تازه‌اش حرارت بدن را فرومی‌نشاند و صفرا را از بین ببرد و خشکش خون را آرام‌کند و دردهارا بیرون‌می‌آورد(351)

حرارت: نزدیکی با زنان مفید است(398)

بلغم:سه‌چیز حفظ‌را زیادکنند و بلغم‌را می‌زدایند: کندر، مسواک کردن و خواندن قرآن.

شانه کردن موی سر بلغم را می‌برد. زن زیبا بلغم را قطع و زن سیاه سودا را برمی‌انگیزد. هرکس ناشتا داخل حمام شود بلغم برطرف و اگر پس از غذا حمام برود سودا را بیرون کند و اگر بخواهی که بر گوشتت افزوده شود به هنگام سیری داخل حمام شو و برای لاغر شدن ناشتا حمام برو(395)

خون:موقع غلبه خون حجامت کند... سزاوار است به اولین خونی که در شیشه می‌ریزد، نظر کند تا از خرابی چشم و داهیه (درد گردن) و حجامت‌دیگر درامان بماند(398)