حکومت اسلامی در نهج البلاغه

مقدمه کتاب حکومت اسلامی در نهج البلاغه
حضرت على ابن ابیطالب علیه افضل صلوات المصلین در مدتى اندک علوم و معارف را از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فراگرفت و به علم آسمانها بیش از زمین آگاهى یافت. ولى ادب و تواضع در مقابل استاد بزرگش به وى اجازه نداد تا در زمان حیات او لب به سخن بگشاید. آنگاه که برترین مصیبت را مطابق فرمایشش برخویشتن وارد دید و کس را در کره خاکى برتر از خود نیافت، در گستره عرفان و شناخت، عقل و خرد، اخلاق و سیاست، ابواب مختلف فقه و همه امور اجتماعى لب به سخن گشود و همه سخنوران را متحیر نمود.
آنان که ساعتها موضوع خود را در لابلاى صدها کتاب کتابخانه‏ها مى‏جویند، مى‏نگارند، تقریر مى‏کنند تا بى‏لکنت سخنى را بر زبان رانند، از بیان موضوعاتى عمیق، فصیح و بلیغ، بدون تحقیق و به یکباره حضرت، دیوانه‏وار حیران و سرگردان، انگشت به دندان گرفته، با چشمانى مضطرب ناله سرمى‏دهند که:
سخن على فوق سخن مخلوق و دون کلام خالق است
ورود حضرت در میادین مختلف چون شناخت و درک عظمت لایتناهى خداوند با بیان خطبه‏هایى چون خطبه «اشباح»، توجه به حیات جاودانى نامانوس به اذهان بشر آن روز و وارد شدن در عرصه بیان عالى‏ترین مدارج اخلاقى با جذاب‏ترین روش و گویاترین نکات و نافذترین کلمات، در خطبه همام و تفسیر سوره تکاثر، پرهیز از دنیاطلبى و دنیاگزینى در بالغ بر 30 خطبه به‏طور مستقیم با ذکر تصویرى نمایان و واقعى از دنیا و تنبیه به سراى جاودان به‏عنوان مقصد اصلى، و همچنین وارد شدن در میدان جنگ و بیان مترقى‏ترین تاکتیک‏هاى جنگى و رموز عملیات‏هاى شبانه و روزانه نظامى و تبلیغات جنگى و نیز ورود در مسائل عبادى و بیان جاذب‏ترین توصیفات رب جلیل و خاضع‏ترین شیوه‏هاى عبادت و اهداء خاشعانه‏ترین کلمات به درگاه حى در تعلیماتش به «کمیل بن زیاد» و مناجات صبحگاهانش و...
و در نهایت ورود به عرصه سیاست، میدانى که پهلوانان تنومند را به خاک مذلت نشانده و چهره‏هاى درخشان را روسیاه تاریخ نموده‏است و باقى‏ماندن بر زندگى زاهدانه پیشینش، بلکه زاهدتر از گذشته در دوران حکومت و بیان مدرن‏ترین و کارآمدترین قوانین، و به هم کوفتن تبعیض و فساد ادارى حاصل از حدود بیست سال حکومتهاى پیشین و ایجاد اصلاحاتى نوین مطابق قرآن و سنت و...
اینها و چون اینها باعث شده‏است که «على» نه مولاى شیعیان و امیرمومنان و آقاى مسلمانان بلکه مقتداى همه در بند شدگان، اسوه همه رنج کشیدگان و سرور همه آزادگان عالم باشد.
همین است که او هرگز مختص به مکانى و یا زمانى محدود نبوده، او مى‏درخشد تا جهان باقى است و انوار هدایتش در کنار قرآن و سنت نبوى در همیشه تاریخ، مصباح رهروان خواهد بود.
بى‏تردید آنانکه مى‏خواهند على را بشناسند، باید به سخنان او و نیز یاران واقعى وى چون عماریاسر، مالک اشتر، ابوهیثم، ابن عباس، ابن تیهان، عمر بن حمق، خزیمه بن ثابت و... چشم بدوزند. آنان که هرکدام صفحات زرینى از تاریخ را به نام خود ثبت نموده‏اند، نه آنان که... .
به راستى «نهج‏البلاغه» که تنها گوشه‏اى از بیانات ارزشمند آن حکیم فرزانه، و آن عارف کامل و متخلق به اخلاق الله‏ و زاهد وارسته و مجاهد فى سبیل الله‏ و زمامدار عدل مى‏باشد، از ما شیعیان مهجور است.
در این نوشتار موجز، برآنیم که با یکى از زوایاى نهج‏البلاغه یعنى نمائى از «حکومت اسلامى در نهج‏البلاغه» با بیان شیوه زمامدارى حضرت و اوامر و نواهى او به کارگزاران اعم از استانداران، فرمانداران، عاملان جمع‏آورى زکات و خراج و... همچنین برنامه ایده‏آلى که او براى زمامدار صالح ارائه مى‏دهند آشنا شویم. امید که با یارى خداى متعال و عنایت امام عصر ارواحناله‏الفداء، این گفتار بتواند گوشه‏اى از عظمت و شکوه شیوه حکومت حضرت امیر علیه‏السلام و نمودارى از «حکومت اسلامى» مورد نظرش را در دسترس همگان قرار دهد و ما را به دقتى مضاعف در آنچه از او به ما رسیده‏است و سپس حرکتى در مسیر او رهنمون سازد، انشاءالله‏ تعالى.
این مجموعه که نمایى از حکومت اسلامى در نگاه حضرت امیر علیه‏السلام است به همه رهروان راه آن حضرت و شیفتگان طریق او اهداء مى‏نمایم، امید که خداى عزوجل، خلایق را منت نهد و به زودى تحقق چنین حکومتى را در عصر ظهور منجى عالم بشریت، آخرین خلیفه رسول‏خدا صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏آله مقدر فرماید.
معرفی کوتاه
این کتاب ویژگیها و شیوه‏های رفتاری دولتمردان و کارگزاران «حکومت اسلامی» را در نهج البلاغه بررسی می‏کند. نویسنده با هدف ترسیم وظایف حکومت از دیدگاه امام علی (ع) و بیان شیوه‏های زمامداری مطلوب، به بررسی و مطالعه نهج البلاغه از این زاویه می‏پردازد. وی با روش مطالعه کتابخانه‏ای و به صورت موردی به پژوهش در خطبه‏ها و نامه‏های آن حضرت و تحلیل مطالب پرداخته است. با توجه به اهمیت برپایی حکومت اسلامی و لزوم تبیین اندیشه‏های سیاسی ائمه (ع)، اثر حاضر می‏تواند نقش مهمی در این خصوص داشته باشد. کتاب با بیان فضایل و مناقب امام علی آغاز می‏شود و با رویکرد به خلفای سه‏گانه در کلمات آن حضرت، ادامه می‏یابد. برخی از عناوین کتاب عبارت است از: حقوق حاکم بر مردم؛ وظایف حاکم؛ اجرای عدالت؛ رعایت بیت المال؛ ایجاد وحدت؛ پرهیز از استبداد؛ لزوم مشورت در امور؛ پرهیز از تجسس؛ منع رشوه‏خواری؛ مسلط نکردن خویشان بر امور؛ تمییز حق از باطل؛ بازخواست مدیران.