حافظ و واعظان جلوه گر

حافظ و واعظان جلوه گر: (تبیین جایگاه صوفی دراندیشه حافظ)
یکی از عمده ترین موضوعات و مباحثی که از آغاز ظهور اسلام و حتی پیش از آن مطرح بوده بحث تصوف و صوفیگری می باشد که حتی برخی ریشه و منشاء آن را به قبل از اسلام و مذاهب و عقاید دیگر منتسب نموده اند.
یکی از اساسی ترین موضوعاتی که مورد توجه حافظ است انسان و ارجمندی اوست. حافظ پیوسته سعی دارد انسانی را که در دنیای ذهن خویش پرورده است معرفی کند. انسانی که از وجوه برجسته درونی و بیرونی او آزادی و آزادی خواهی، عشق، مستی، نیکی، پاکی و صفا تراوش نماید و صفات رذیله ای مانند صوفی، ریا، محتسب و زاهد را متروک وجود انسان متعالی می داند. سراسر ادب فارسی – چه نظم و چه نثر – به نوعی متاثر از افکار و آداب صوفیانه می باشد که در هر دوره ای این آداب و عقاید به گونه ای خاص تجلی یافته و در هر زمانی عده ای سنگ تصوف را بر سینه زده و خود را صوفی خوانده اند.
عصر حافظ (قرن هشتم) هم از این جریان بزرگ تاریخی و مذهبی در جای خود تاثیر پذیرفته است و مخصوصا از آنجا که شاعر بزرگ این دوره - حافظ - حس کنجکاوی و مذهبی نقادانه تیزی داشته و بیش از هر شاعر و نویسنده دیگری موضوع صوفیه را در سخن خود آورده است و در میان اشعار خوشبو، رنگارنگ و معطر وی سخنان تند، گزنده و کوبنده ای نیز وجود دارد که بیشتر این اشعار و سخنان خطاب به صوفیه و بیان حال و هوای خاص آن ها می باشد.
حافظ درنقش یک منتقد و متعهد اجتماعی تبلور یافته است. وی صرفا برای ارایه یک فضیلت هنری شعرنگفته است بلکه مسوولیت اجتماعی او رابرآن داشته است که دربرابرظلمت زمانه ونفی رفتارهای مکارانه ومقدس مآبانه ازشعربه عنوان سلاحی کارآمد استفاده نماید واوضاع نابه سامان وعدم تجلی انسانها را درعصرخویش به نمایش بگذارد واساس شعرخود را به انسان،اجتماع وزندگی اختصاص داده است.
در این کتاب تلاش شده با مروری بر تصوف و نحوه ظهور و تطور آن تا قرن هشتم به جریان ابتذال تصوف و انحطاط معنوی آن و همچنین اراده راسخ حافظ و پیبندی وی برآنچه که خود قبول داشته و اساس به کمال رسیدن را درصداقت و دوری از تظاهر و تزویر می‌دانسته، پرداخته شود و ضمن نتیجه گیری از تاثیر این ابتذال و انحطاط، بر فکر و شعر حافظ و آشنایی اجمالی با افکار و معتقدات صوفیانه‌ی او، سرانجام نمودها و تجلیات گوناگون صوفی را در شعر وی معرفی نماییم.