جایگاه مردم در نظام سیاسی - دینی از منظر آیت الله نائینی و شهید صدر

«جایگاه مردم در نظام سیاسی دینی از منظر آیت‌الله نائینی و شهید صدر» به پژوهش میرزاحسین فاضلی(-1341)، است.

در بخشی از پیشگفتار کتاب می‌خوانیم:

بررسی شان و جایگاه مردم در نظام‌های مردم‌سالار از اهمیتی ویژه برخوردار است. ازاین‌روست که نظام‌های مردم‌سالار امروزه در افکار عمومی جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند. رژیم‌های استبدادی و دیکتاتوری در سراسر جهان با چالش‌های غیر قابل علاج روبه‌رو هستند. رژیم‌های استبدادی ناگزیرند، دیر یا زود تسلیم خواسته‌های بر حق مردم خویش گردند. تامین حقوق اساسی مردم، تسلیم رای اکثریت شدن، فراهم ساختن زمینه مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خویش، کمترین مولفه‌هایی است که این رژیم‌ها باید به مردم خویش اعطا کنند.

در این میان، نظام مردم‌سالاری دینی بر پایه تعاملی دوسویه بین دین و مردم استوار است و نقش جامعه در نظام سیاسی در بیشتر فرایند‌ها مانند به‌دست‌گیری، اجرا و نظارت بر قدرت سیاسی انکارناپذیر است. این‌گونه نظام، بر محور عدالت و بر اساس امانتداری حاکمان، صداقت و خدمت به مردم شکل می‌گیرد. بنابراین، نقش مردم در این نظام بسیار برجسته است؛ هرچند، آموزه‌های دینی محور و اساس نظام است؛ بدین معنا که اصول و ارزش‌های نظام سیاسی و راهکارهای دولت و رهبران بر پایه تعالیم دینی، استوار است.

در نظام مردم‌سالاری دینی از یک سو، رعایت اصول شریعت و از سوی دیگر، ارج‌گزاری به جایگاه مردم دارای اهمیت است. در نظام‌های سیاسی اسلام مردم از موقعیت شایسته و بی‌بدیلی برخوردارند؛ رفتار معصومان (ع) به‌ویژه شخص پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) در فرصت‌هایی که قدرت را در اختیار داشته‌اند گویای این حقیقت است.

در این نوشتار، به بررسی جایگاه مردم در نظام مردم‌سالاری دینی از منظر این دو اندیشمند فرزانه پرداخته‌ایم. از آنجا که تئوری پیروی‌شده در این تحقیق، «تئوری سیستم» است، ازاین‌رو، مباحث ساختاری تئوری همانند، فرایند قدرت، مرکز تصمیم‌گیری و قلمرو دخالت دولت، با تکیه بر آرای این دو فقیه مورد توجه قرار گرفته است.