جاهلیت اعتقادی و رفتاری با رویکرد قرآنی

کتاب جاهلیت اعتقادی و رفتاری با رویکرد قرآنی نوشته‌ی میترا بهرامی و لعیا فلسفی، مجموعه‌ای از عقاید و اندیشه‌ها، اخلاق و رفتارهای جاهلی و مهم‌ترین عوامل و آثار جاهلیت و جهل گرایی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
یکی از اهداف قرآن کریم، تغییر فرهنگ و ایجاد تحول بنیادی در ساختار جامعه عصر نزول بوده است. این جامعه دارای خصوصیات و ویژگی‌هایی بوده که قرآن کریم از آن‌ها تعبیر به «جاهلیت» می‌کند. از آن‌جا که ساختار جامعه عصر جاهلیت در همه ابعاد آن، چه بعد سیاسی و حاکمیتی و چه بعد فرهنگی-اجتماعی، ساختاری غیرالهی و شرک‌آلود بود، نیاز به تغییر بنیادین و اساسی داشت، تا شالوده نظام نوپای اسلامی، برپایه‌هایی الهی، محکم و سالم پی‌ریزی شود. از این رو قرآن کریم در آیات متعددی، مساله جاهلیت را در اشکال و نمودهای گوناگون و مصادیق مختلفش، مورد بررسی قرار داده است، تا با شناساندن وجوه مختلف آن، مسلمانان را از غلتیدن در تارهای نامرئی و عنکبوتی مظاهر گوناگونش برحذر دارد.

در بخشی از کتاب جاهلیت اعتقادی و رفتاری با رویکرد قرآنی می‌خوانیم:
برای دانستن علل و عوامل جاهلیت و جهل‌گرایی آگاهی از محیط زندگی اعراب جاهلی و نیز فرهنگی که بر جامعه آنان حاکم بود، ضروری می‌نماید. سرزمین عربستان یا بهتر بگوئیم شبه جزیره عربستان، از نقطه نظر جغرافیایی با این که از پنج سو به دریا محدود شده؛ از موهبت الهی آب که مایه حیات است، بهره چندانی ندارد و رشته کوه‌های بلندی که در امتداد دریای سرخ تا خلیج فارس کشیده شده است همچون دیواری بلند مانع رسیدن هوای مرطوب به قسمت اعظم این سرزمین می‌شود. در بین این کوه‌ها، دره‌های کوچک و بزرگی وجود دارد که اعراب به آن وادی می‌گویند. سراسر منطقه ساحلی شبه جزیره جز چند نقطه، پوشیده از موانع طبیعی است که مانع از پهلو گرفتن کشتی‌ها می‌شود. به علت وجود همین موانع طبیعی و نیز خشک و غیر‌قابل سکونت بودن و نداشتن منابع و ثروت‌های طبیعی، میل و رغبتی برای توجه به این سرزمین از جانب سرزمین‌های قدرتمند دنیای آن روز وجود نداشته و این سرزمین قرن‌ها دست نخورده و غیر‌قابل نفوذ باقی مانده بود.

(البته امروزه با وجود منابع سرشار نفت و گاز، رغبت بسیار بیگانگان، عربستان را به یکی از پر‌جاذبه‌ترین نقاط جهان برای قدرت‌های جهانی تبدیل کرده است.) اگر چه این امر خود می‌تواند مزایایی مانند: مورد طمع قرار نگرفتن و بکر ماندن این سرزمین داشته باشد؛ ولی از طرفی مانع ورود فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف به این سرزمین هم می‌شده است. برای شناخت محیطی که اعراب جاهلی در آن زندگی می‌کردند، شاید کلام امیر کلام رساترین باشد؛ آن جا که می‌فرماید: «خداوند، پیامبر اسلام، حضرت محمد صلى الله علیه و آله و سلم را هشدار‌دهنده جهانیان مبعوث فرمود، تا امین و پاسدار وحى الهى باشد، آنگاه که شما ملت عرب، بدترین دین را داشته، و در بدترین خانه زندگى مى‌کردید، میان غارها، سنگ‌های خشن و مارهاى سمى خطرناک فاقد شنوایى، به سر مى‌بردید، آب‌هاى آلوده مى‌نوشیدید و غذاهاى ناگوار مى‌خوردید، خون یکدیگر را به ناحق مى‌ریختید، و پیوند خویشاوندى را مى‌بردید، بت‌ها میان شما پرستش مى‌شد، و مفاسد و گناهان، شما را فرا گرفته بود».