تولی و تبری

تولی، یکی از فروع دین اسلام و در اصطلاحی کلامی شیعی؛ به معنای دوستی با پیشوایان دینی و امامان و پذیرش ولایت آنان است.
در فرهنگ شیعه، تولی و تبری‌ شرط اساسی قبول اعمال نیک در پیشگاه الهی است و بدون آن هیچ عملی پذیرفته نیست؛ در این باره روایات متعددی در متون اسلامی مطرح شده است. در زیارت‌نامه هایی؛ مانند زیارت عاشورا مرامنامه‌ای از دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا ارائه شده است.
انسانی که در زندگی مرام و عقیده مشخصی دارد و مسیر معینی را برای خود انتخاب کرده است، خواه ناخواه در زندگی خود جهت دارد؛ یعنی بی‌تفاوت و خنثی نیست. طبیعتا چنین انسانی نمی‌تواند با همه افراد چه موافق و مخالف هم جهت و همسو باشد. به همین دلیل است که در قرآن کریم از دوستی با غیر مومنان و محبت آنان نهی شده است. شهید مطهری در این باره گفته است: «‌انسان مومن باید دارای جاذبه و دافعه باشد و حد و مرزی داشته باشد که جایگاه او را نسبت به اهل ایمان و اهل نفاق و کفر و شرک مشخص سازد. او باید نسبت به مومنان و غیر مومنانی که عنادی با حق ندارند و نسبت به آن جاهلند دارای جاذبه و نسبت به غیر آنها دارای دافعه باشد.
فلسفه تولی و تبری مشخص کردن موضع و جهت خود در رابطه با مومنان و غیرمومنان و اعلام موضع در این صف بندی است. تولی و تبری به معنای بی‌تفاوت نبودن در برابر حق و باطل و یکسان نبودن این دو برای انسان با ایمان و هدفمند و زنده و پویا است.
نمی توان مومن و خدا باور بود و به اصول الهی و دینی پایبند بود ولی دارای موضع و جهت نبود و وضعیت و جایگاه اعتقادی خود را به دیگران اعلام نکرد و با همه انسان‌ها در رفتار و مشی و سلوک برخوردی یکسان و مشابه داشت. فلسفه دیگر تولی و تبری تصحیح جهت اعتقاد و رفتار خود با ملاک‌های حق در گذر زمان و پرهیز از انحراف از جاده حق و حقیقت است.
انسان مومن و خدا جو با تولی و تبری خود را همواره در وسط راه حق و صراط مستقیم نگه داشته و از فرو افتادن به گرداب کجی‌ها و انحرافات مصمون می‌سازد. تولی و تبری یادآوری جایگاه اعتقادی و باور و مسئولیت‌های انسان مومن و نشانه ایمان پا بر جا و عمیق و ریشه دار او است.‌»
با توجه به فلسفه و هدف تولی، این مفهوم همیشه همراه با تبری است و بدون آن تاثیر لازم را ندارد؛ به عبارت دیگر، سر نهادن به راه و روش صحیح به معنای رویگردانی از بیراهه‌ها و کژراهه‌هاست. در روایات نیز بر این تاکید شده است که برای نجات یافتن، علاوه بر پذیرفتن ولایت امامان و دوستی با آنان، دوری جستن از دشمنان نیز لازم است.