تولد تمدن در خاور نزدیک

درباره دو تمدن بزرگ و درخشان مصر و بین‌النهرین و تاثیر آنها بر تمدن‌های بعدی آثار زیادی تاالیف شده است اما متاسفانه هنوز بسیاری از این آثار ارزشمند به فارسی ترجمه نشده‌اند. کتاب « تولد تمدن در خاور نزدیک» از جمله آثاری است که جای خالی آن در ایران به‌خوبی احساس می‌شود. مولف این کتاب، جنبه‌های انسان‌ شناسانه‌ تمدن‌های مشرق‌زمین را با چنان شور و جذبه‌ای واکاوی کرده است که به دانسته‌های ما از این تمدن‌ها رنگ و بو و عمق تازه‌ای می‌بخشد و مسائلی فراتر از صرفا تاریخ و سیمای فرهنگی این مناطق را آشکار می‌سازد.
توضیحات کتاب:
«تولد تمدن در خاور نزدیک» نوشته هنری فرانکفورت(1954-1897)، باستان‌شناس هلندی است.
این کتاب به ابعاد کمتر شناخته شده‌ای می‌پردازد و جنبه‌های انسان‌شناسانه‌ای دارد که نویسنده با دقت بسیار و بررسی مدارک متعدد پیش رویمان قرار می‌دهد. مطالعه این کتاب به آنچه پیشتر درباره این تمدن‌ها می‌دانستیم، رنگ و بو و عمق تازه‌ای می‌بخشد و مسائلی فراتر از صرفا تاریخ و سیمای فرهنگی این مناطق را آشکار می‌سازد.
او در این کتاب با نگاهی نقادانه و موشکافانه، نخست، نظریه‌های رایج درباره تمدن‌ها را بررسی می‌کند. نویسنده با بررسی تاریخ و زوال تمدن غرب، می‌کوشد نکته اصلی نظریه‌اش یعنی همان «فرم» تمدن‌ها را تبیین کند. وی ارزش این آثار را تایید می‌کند، اما ضمنا می‌کوشد کاستی‌ها و باورهای پیش پنداشته نادرست را آشکار کند و نوری تازه بر مطالعه تاریخ تمدن بتاباند.
سپس فرانکفورت با نتیجه‌ای که از فصل نخست حاصل شده به سراغ تمدن‌های بین‌النهرین و مصر ‌به عنوان پدیده‌هایی کاملا خودجوش و خودکفا، وابسته به طبیعت خاور نزدیک و مقاوم در برابر نفوذ خارجی‌ها‌ می‌رود و دوره پیش تاریخ در هر دو کشور، موقعیت جغرافیایی، ظهور کشاورزی و نظام اقتصادی این دو تمدن را بررسی می‌کند.
در فصل سوم به شاخصه‌های تمدن بین‌النهرین (چگونگی شکل‌گیری جامعه معبد به عنوان اساس دولت ‌ شهرهای این ناحیه، ویژگی‌های دولت‌ شهرها و اداره آنها به مثابه یک نظام سیاسی واحد، معماری، هنر و البته نوشتار) می‌پردازد.
در فصل چهارم، به چگونگی شکل‌گیری کشور مصر و اتحاد مصر سفلی و علیا و بنیان نگرش انسان مصری نسبت به هستی و کاینات ‌باورهای عمیقا مذهبی، اعتقاد به فرعون در جایگاه خداوند، حیات پس از مرگ و تمایل به جاودانگی که در معماری و هنر ایستا و ابدیت‌گرای آنان به خوبی مشاهده می‌شود‌ می‌پردازد و در پایان، تاثیرپذیری فرهنگ مصری از بین‌النهرین را با ارائه مدارک توضیح می‌دهد.
معرفی کتاب:
بیان تمام جزئیات تولد تمدن در خاور نزدیک به تحقیقاتی چند برابر کتاب حاضر نیاز دارد. ما در این کتاب به نوآوری‌های حائز اهمیت اجتماعی و سیاسی پرداخته‌ایم که تغییرات بزرگ خاور نزدیک از آنان ریشه گرفت. این نوآوری‌ها، تقریبا به صورت مستقیم سرچشمه ظهور نخستین جوامع متمدن محسوب می‌شوند. با این همه، مطالعات اندکی درباره آنها صورت گرفته و بیشتر به تغییرات در زمینه تکنولوژی و هنر، ظهور مذهب و اختراع خط پرداخته شده است.
در کتاب حاضر، گسترش تکنولوژی و هنر، تا جایی که شرایط سیاسی و اجتماعی را آشکار کنند، بررسی شده‌اند؛ اما ما نکوشیده‌ایم درباره آنها با ذکر جزئیات بحث کنیم و در چارچوب کاملا کنترل شده واژه «تمدن» مطالعه خود را پیش برده‌ایم. درست است که اصطلاحات «تمدن» و «فرهنگ» در گفتار عمومی هم‌معنی تلقی می‌شوند و از این رو خط تمایز مشخصی میان آنها وجود ندارد، اما برای اولویت در استفاده از آنان دلایل ریشه‌شناختی وجود دارد. کسانی که درباره زندگی انسان‌های بدوی مطالعه می‌کنند، واژه «فرهنگ» را ترجیح می‌دهند که تلویحا به چیزی نامعقول و بی‌اساس اشاره دارد، چیزی که رشد و گسترش یافته، نه اینکه ساخته شده باشد. از سویی دیگر، واژه «تمدن» بیشتر مورد نظر کسانی است که در وهله اول، بشر را Homo Politi به حساب می‌آورند و درک درست از عنوان کتاب ما تنها در این صورت میسر است.