تدبر در هستی؛ تدبر در «کتاب»

در مطالعه هستی نیازمند شناخت پنج مرتبه از تجلیات حقیقت هستیم. ساحت ساختار اسماء که بیانگر دریچه‌ای به هستی از منظر اسباب است. ساحت کلمه که نمایان کننده جریان اثر و القاء در عالم است. ساحت آیات که نشانگر و پیام‌دهنده وحدت و یگانگی حقیقت در تجلیات هستی است. ساحت فلق که مشخص‌کننده سیر حرکت موجودات به سمت رب العالمین و پیدایش نظام مراتب است. و نهایتا ساحت کتاب که در آن هر حقیقتی در هستی ثبت و جاری می‌شود. با تدبر در کتاب به مطالعه مفاهیمی چون ثبت و تثبیت، ثابت و متغیر، نزول و مراتب، پاداش و جزا و بالاخره تقدیر و سرنوشت پرداخته می‌شود. مواردی از این دست زمینه‌ساز بروز هر رحمتی در آفرینش محسوب می‌شوند.