تحجرگرایی

کتاب تحجرگرایی ، مجموعه سخنرانی های حضرت آیت االه حائری شیرازی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد است که در سال های 1367 و 1369 برای طلاب این مرکز ایراد کرده اند. این سخنرانی ها دو محور کلی دارد: «پیوند علوم دینی با اخلاق» و «تحجرگرایی».

استاد در ضمن مباحث به تفاوت ماهیت علوم دینی و سایر علوم و اقتضائات تحصیل علوم دینی و نیز برخی آفات آن، مثل تحجر و تعصب، اشاره می فرمایند. در این سلسله مباحث، مطالب ارزشمندی درباره جایگاه عرفان و فلسفه در اسلام بیان شده است و معظم له ادله مخالفان فلسفه و عرفان را نقد می کنند. این مباحث اخیر، شرح پیام امام خمینی به حوزه و روحانیت است.

تحجرگرایی ، بر می‌ گردد به نفسانیت و انانیت انسان و توقف او در یک مرحله از مراحل سیر و سلوکی که به سوی مقصد باید داشته باشد. نفسانیت شخصی و فردی یا گروهی و ملی و اجتماعی، تفاوتی نمی‌ کند.

توضیح آن که انسان در سیر و سفرش به سوی مقصد خود، از منازلی باید عبور کند و مراحلی را باید بپیماید؛ این مراحل نه محل تفرج و تفریح‌اند و نه محل توقف و استیادن، بلکه لازم است این کاروان از این منازل عبور کند و یکی را پس از دیگری پشت سر بگذارد و در هر منزلی نیازمندی‌ ها و احتیاجاتش را برآورد و به سمت منزل دیگر به راه افتد.

بعضی انسان‌ها، وقتی به این منازل می‌ رسند، از آب و هوا و وضع موجود در آن‌ ها خوش‌ شان آمده و همان جا را مقصد نهایی گمان برده، در همان‌ جا متوقف می‌ شوند و در نتیجه، هم از بقیه‌ ی سفر و سیر در منازل دیگر باز می‌ مانند و هم مقصد نهایی و غایت و پایان را از دست می‌ دهند، و از برکت رسیدن به مقصد محروم می‌ گردند.
البته، هر کس به تناسب وضعیتی که دارد و موقعیتی که برایش به وجود آمده است، در منزلی توقف می‌ کند و در محل خاصی ساکن می‌ شود؛ بعضی در اولین منزل و برخی در منزل دوم و برخی در منزل سوم و …؛ برخی هم همه‌ ی رنج‌ها را متحمل می‌ شوند منازل را به خوبی طی می‌ کنند، ولی یکی به آخر مانده وا می‌ مانند و از پا در می‌ آیند! مثلا کافران و مشرکان در همان قدم اول از راه ماندند و متوقف و متحجر شدند. چیزی که آن‌ ها را متوقف کرد، این بود که وقتی با دعوت پیامبر یا پیامبران رو به‌ رو می‌ شدند، تنها سخنی که داشتند این بود که این مخالف دین آبا و اجدادی ماست. ما پدرانمان را دیدیم که به همین راهی می‌ رفتند که ما می‌ رویم و ما هرگز دست از این راه نمی‌ کشیم!