تاریخ فرهنگی ورزقان و خاروانا

حب الوطن من الایمان (رسول اعظم «ص»)
ما همه مدیون این آب و خاک هستیم. سرزمینی که در دامن پر مهر خویش، ما را پرورانده و آغوش سرشار از محبت او، مهد آسایش و آرامش ماست. (تاریخ فرهنگی ورزقان و خاروانا)
هوای معطر، آسمانی آبی، کوه ­هایی سر­سبز و سر به فلک کشیده، رودهایی صاف و زلال، جنگل­هایی خوش عطر و مملو از پرندگانی زیبا، کوهستان­ هایی با خلوت مقدس ملکوتی و… مشخصه­ هایی از زیبایی­ های هزار رنگ ارسباران هستند که خالق زیبایی ها به رایگان در اختیار هر ارسابرانی نهاده است.
سپاس از این خالق با عظمت، در قبال این همه موهبت، از ضروریات حیات ما ارسبارانی هاست.
هرکس به زبانی وصف تو گوید بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه
در معرفی مهد و زادگاه خود، شاعر زبان به سرودن اشعار می ­گشاید، نوازنده، صدا در کوه­ ها و دشت­ ها می­اندازد، نقاش،تصویری زیبا از جاذبه­ های گردشگری را بر سینه­ بوم می آفریند، مجسمه ساز، تندیسی شکوهمند از مفاخر و مشاهیر را می­سازد و … هرکدام از این فرهیختگان میهن دوست، منظری از آلبوم پر نقش و نگار وطن را در مقابل چشمان زیبایی شناسان رو نمایی می­کنند و زهی افتخار بر فرد فرد این هنرمندان عاشق یار و دیار!
اما آن کس که که مجموعه نفیسی از این همه نعمت و ثروت و شکوه و حماسه و زیبایی را یک جا در اختیار صاحبدلان و نکته سنجان می­گذارد نویسنده و مولف است.
او آلبومی نفیس از همه­ی مناظر و اطلاعات و حماسه­ ها و آداب و رسوم و فرهنگ و هنر و … را فراهم آورده و آثار همگان را ماندگار می­سازد.
کار سترگ و ارجمندی که آقای حسن بلندی در حق میهن خویش ورزقان سرزمین طلای سرخ ایران، انجام داده، برترین ادای دین در قبال مادر وطن می­باشد ، هفت فصلی که او در معرفی « ورزقان » نگاشته، هفت وادی مقدس در هفت آسمان نیلگون ارسباران است که خواننده را در سیری آرام و شیرین، در « تاریخ و جغرافیای ورزقان » به گلگشت می­برد.
در سطر سطر کتاب « تاریخ فرهنگی ورزقان و خاروانا» عشق به سرزمین مادری موج می­زند و غلیان احساسات پاک فرزندی حق شناس نسبت به مادری پاک و سربلند در آیینه صفحات آن به وضوح متجلی می­گردد.
آقای بلندی در نگارش این کتاب، خطاب به مسئولین منطقه، التماس کرده و بهسازی و ساماندهی و بازآفرینی وجب به وجب زادبوم خود را از آنان استغاثه می­نماید و باز این « حب الوطن » آنجا بیشتر خود را می­نمایاند که نویسنده­ کتاب ، دستان آرزومند خود را به سوی درگاه حضرت حق بلند کرده و سعادتمندی و پیروزی و سلامتی آحاد ملت ورزقان را آرزو می­کند و این اوج عشق یک انسان عاشق در مسیر سیر و سلوک عاشقانه و عارفانه می باشد.
امید است مطالعه­ این کتاب برای مسئولین و اهالی شهرستان ورزقان، مقبول و مفید افتد و خداوند، سعی نویسنده آن را مشکور گرداند، بمنه و کرمه.
پیامبر بزرگوار حضرت محمدبن عبدالله (ص) می فرمایند:
شناخت و محبت وطن، از ارکان ایمان بحساب می آید. خوشبخت کسی است که طلوع و غروب آفتاب را در زادگاه نیاکان خود می بیند و بر زادگاه خود عشق و ایمان وافر دارد.
هر کسی باید که از سوابق سرزمین و وطن خود آگاهی داشته و از حوادث و رویدادهای گوناگون آن اطلاع داشته باشد اقوام و طوایف مختلف، زبان­ ها، آداب و رسوم، سنت­ ها و باورهای گذشته را بشناسد و با دلاور مردان تاریخ ساز سرزمین خود که سالها افکار عمومی و عقاید را متوجه وطن خود ساخته آشنا و از شعرا و هنرمندان، نویسندگان و تمامی آنانیکه به خوبی در اعتلاء سرزمین خود سهمی داشته­ اند، بدانند و اگر چنین نباشد مثل فرد غریبه­ ای است که جایی را نمی شناسد و ریشه در خاک پاک میهن ندارد.
ملتی که نسبت به وطن خود وفا دارند و در نگهداری سنت های تاریخی و مفاهیم فرهنگی و مواریث روحی و معنوی توفیق یافته، در واقع سرمایه اصلی خود را جانانه حفظ کرده اند و این بهترین، زیباترین و اصلی­ ترین گنجینه پر بهایی به حساب می آید، که در آن بی­ نیازی و غنای نفس بزرگ صالح عمل، قوت قلب و توکل بی ریای پیر سالخورده و بینش و معرفت و عفاف زنی پاک دل و سخت کوش را که معتقد به پاکترین سنت های اسلامی ملی است میی توان یافت.
بهترین تاریخ گویا و سند زنده هر منطقه، آثار باقی مانده از روزگاران گذشته آن منطقه است، مصالح و خشت­ها، نمای قلعه و حصارها، کاروانسراها و سایر بناهای قره داغ هم چنین سند تاریخی است.
تاریخی که به ما می­گوید چه سان مردمان بی نوا، اجداد ما و قهرمانان این دیار با دست های پرتوان و با غیرت خود با مشتی خاک خشت­ ها تهیه کرده و آنها را در قالب­ ها ریخته و با مهارت کامل دیوار و بارو ساخته­ اند تا در طول سالیان از یورش بیگانگان و تجاوزگران جلوگیری نمایند.
شهرستان ورزقان هم سرزمین بیدار دل آن است که همیشه در طول تاریخ و در صحنه­ های توفانی آن با شجاعت و ایثار خون و خود از سویی با خلق آثار علمی و ادبی گرانمایه حضور داشته و مردم بیدار دل آن حماسه آفرینان تاریخ پر افتخاری بوده ­اند و نام منطقه را بر قله افتخار نصب کرده ­اند نام آوران و دلاور مردانی که نبایستی فراموش گردند و وظیفه ماست که همیشه از این انسان­ های بزرگ و والا مقام یادی کنیم تا الگو و سرمشقی برای نسل حاضر و آینده گردند.
شهرستان ورزقان متاسفانه توسط فرزندان خود نیز با کم توجهی روبرو بوده است چه بسیار مردان بزرگ و شخصیت­ های سیاسی و فرهنگی، علمی که در اثر بی توجهی ناشناخته مانده ­اند یا نویسندگان و هنرمندانی که در مقولاتی قلم زده ­اند ولی بدلیل نداشتن امکانات آثارشان بصورت خطی مانده است و باز جای تاسف است که بنا به دلایلی کمتر کتاب مستندی در مورد شهرستان هم اکنون تالیف و به طبع چاپ رسیده است.
پس برخود وظیفه دانستیم که به اندازه علم و آگاهی اندک خود، و (البته اعتراف می­داریم که در این تحقیق علاوه بر آنکه از اطلاعات جمع آوری شده از همه کتاب­ ها و مجله­ ها و . . . مربوط به شهرستان ورزقان و از منابع گوناگون در این مورد استفاده گردیده خود محقق نیز به اکثر مناطق شهرستان و آثار و ابنیه­ های تاریخی و باستانی و جاذبه­ های طبیعی و گردشگری آن سر زده و از همه افراد مطلع محلی ساکنان و اهالی روستاها و شهر ورزقان و خارونا و ادارات و سازمان­های مربوط به گردآوری اطلاعات پرداخته است، ابتدا در مورد هر کدام از روستاها به مونوگرافی تک تک آنها پرداخته و نسبت به همه آداب و رسوم آنها اطلاع کسب کرده و آنها را جمع بندی نموده است.
ولی باز معترف هستیم که چون در کتاب ارسباران در گذر حماسه و تاریخ محمد حافظ زاده، این آداب و رسوم به زبانی روان شرح داده شده بود و با آنچه که ما تحقیق کرده بودیم و بدست آوردیم تفاوتی نداشت بنابراین از آن استفاده نمودیم.
و می ­دانیم که با بضاعت اندک علم و دانشی که داریم نتوانستیم از همه مراحل عالی مادی و معنوی و سیر متعالی فکری و فرهنگی و یا همه چیز این سرزمین صحبت و سخن بگوئیم و پرده از ابهامات برداریم بلکه به صورت جزئی از آنها نام برده و به شرح مختصر در این موردها پرداخته­ ایم.
بدلیل بضاعت اندک علم و مشکلات و موانع زیادی که در سر راهمان قرار گرفت ما را از ادامه یک کار تحقیقی موثر باز داشت و این تحقیق را که می­دانیم خالی از نقصان و انتقاد نیست بصورتی که حتی قصد نداشتیم آن را بصورت یک جزوه در آوریم ولی با توکل بر خدا و با احساس وطن­ دوستی که خواهان خدمت به سرزمین مادری هستیم و بس و نه خودنمایی، باشد که این تحقیق هر چند پر از اشکال و نارسائی، اشتیاق و ذوق افرادی را برای خدمت به دیار خود و معرفی ناشناخته ­های این سرزمین بر انگیزد تا آنگونه که شایسته آن است به همگان معرفی گردد.
هدفمان از اول بر این بود که در یک کار تحقیقاتی گسترده به کلیه ویژگی­ های جغرافیایی، طبیعی، فرهنگی، اجتماعی سیاسی علمی و خلاصه آداب و رسوم گذشته و آثار و ابنیه، تاریخی باورها و خلاصه معرفی شهرستان ورزقان بپردازیم و اینکار را شروع کردیم ولی متاسفانه آنقدر موانع و مشکلات بر سر راه قرار گرفت که فقط به ذکر مختصری از شهرستان اکتفا نمودیم و هدفمان این بود که:
اولا شهرستان ورزقان و کلیه آثار و ابنیه­ های تاریخی و باستانی آن ­را، جاذبه­ های طبیعی و مکان­ های مستعد گردشگری و به طور کلی نمایاندن زوایای تاریک و بهتر شناساندن آن و کوشش و همت در حفظ و نگهداری این آثارها و جاذبه­ ها.
ثانیا: مطالعه شخصیت­ های نام آور منطقه در زمینه­ های گوناگون سیاسی علمی فرهنگی و هنری و . . . که بنا به دلایلی به فراموشی سپرده شده­ اند.
ثالثا : مطالعه تاریخ و جغرافیای هر منطقه می­تواند مردم و مسئولین آن منطقه را در طرح و برنامه ریزی­ های مورد نیاز یاری رساند.
رابعا : بررسی برخی موانع و تنگنا های موجود در راه توسعه شهرستان که شناختن آنها مسئولین را در امور مربوط به برنامه ریزی یاری رسانده و آنها را در جهت بهتر برنامه ریزی کردن برای توسعه شهرستان کمک می­کند.
خامسا : ایجاد غرور ملی و علاقه به سرزمین آبا و اجدادی که بدانیم و آگاه باشیم این سرزمین وطن نام آورانی است که همیشه در آسمان ایران اسلامی درخشیدند و افتخار آفریدند اگر در گذشته و تاریخ سرزمین خود نظری افکندیم، آنگاه علاقه­ ای صد چندان برای بهتر شناختن سرزمین­مان خواهیم داشت و در نتیجه تلاش و کوشش بیشتری در راه توسعه و آبادانی آن به عمل خواهیم آورد.
پ.ن: برای خرید فیزیکی این کتاب از طریق لینک زیر اقدام فرمایید:
yon.ir/k0ToZ