تاثیر مجازات در پیشگیری از جرم

کتاب تاثیر مجازات در پیشگیری از جرم نوشتۀ محمدرضا سلطانی، به تجزیه و تحلیل شیوه‌های قدیمی و مدرن ابزارهای کیفری در راستای تحقق عدالت پرداخته است.
ناکارآمدی کارکردهای اجرایی در مبارزه با افزایش جرائم و تکرار جرم و عدم تامین اهداف عدالت کیفری در مجازات‌ها، موجب طرح مباحثی چون درمان و اصلاح مجرمین و لزوم بازپروری آنان برای بازگشت به جامعه و آغوش خانواده‌هایشان در سطح جهان و ایران شده است. بی‌عدالتی و آثار غیر قابل جبرانی که در اجرای مجازات حاصل می‌شود و طرح لوایح پیشگیری از وقوع جرم و مجازات‌های اجتماعی در ایران ضرورت تالیف این کتاب را فراهم کرده است.
اصولا پدیدۀ مجرمانه در ادوار مختلف تاریخ بشر با پاسخ‌هایی مواجه بوده است ولیکن در هر دوره‌ای متناسب با درک اجتماعی جامعه نوع پاسخ‌ها تغییر کرده است. به همین دلیل، گونه‌های مختلف از پاسخ به جرایم را که در اصطلاح حقوق کیفری مجازات نام دارد، جوامع بشری تجربه کرده‌اند. در یک دوره، مجازات‌های بدنی رایج بوده و در دوره‌ای دیگر، با کم رنگ شدن این گونه مجازات، مجازات‌های دیگری نظیر مجازات‌های سالب آزادی، جریمه نقدی و... ظهور پیدا کرده‌اند. اما علی رغم تغییرات فراوان کیفرها بشر هنوز از پاسخ کامل به جرایم ناتوان مانده است.
هدف اصلی از معرفی و اجرای کیفرهای جامعه‌مدار پیشگیری یا حداقل کاهش آثار نامطلوب زندان بر بزه‌کار است. به عبارت دیگر، منظور از این کتاب جایگزین کردن کیفرهای جامعه‌مدار به جای کیفرهای قبلی و سنتی و کاهش هزینه‌های دولت و همچنین کاهش آثار زیان‌بار کیفرهای سنتی بر بزه کار چه از لحاظ روحی و چه از لحاظ روانی و همچنین پیشگیری از تکرار جرم است. بدین سان، کیفرهای جامعه‌مدار اعم از کیفر خدمات عام‌المنفعه، جریمه روزانه و... چنانچه با اتخاذ ساز و کارهای اصولی و علمی به اجرا درآیند و سیاست‌گزاران کیفری هم در این زمینه سرمایه‌گذاری نمایند، مانع اساسی سر راه ارتکاب مجدد جرم توسط مجرمان خواهند بود. به عبارت دیگر، تاثیر پیشگیری از تکرار جرم این گونه کیفرها به وضوح آشکار خواهد شد.

در بخشی از کتاب تاثیر مجازات در پیشگیری از جرم می‌خوانیم:
رنج و آزار که خصیصه اصلی مجازات‌ها است و همواره در اکثر کیفرها مشاهده می‌شود در کیفرهای بدنی از وجه بارزتری برخوردار است، کیفرهایی که شدت و ضعفشان بسته به میزان مشخصی است که بر جسم و جان و بدن بزهکار پدیدمی آورند و به لحاظ سه هدف اعمال کیفر که عبارت است از انتقام جویی، سزادهی و آرامش در جامعه، به نظر می‌رسد که کیفرهای بدنی بعنوان ابتدایی‌ترین واکنش انسانی در برابر رفتارهای ضد اجتماعی با تاکید بر هر سه هدف فوق بالا بالاخص هدف نخست شکل می‌گرفتند چنانکه کیفرهای بدنی با هدف ارضای بزه دیده بعنوان وسیله‌ای توهین‌ کننده، خوار کننده و آزار دهنده به کار گرفته شده و بزهکار به این نحو باید به خاطر بزه‌دیده، رنج و عذاب کشد تا هدف انتقامی و کفاره‌ای کیفرها محقق گردد.
بنابراین آیینه عدالت تنبیهی با انعکاس برخی از مجازات‌های متضمن رنج و آزار بدنی ابتدایی‌ترین مفهوم انتقام و تعذیب را متبادر می‌سازد کیفرهایی که بر تمامیت جسمانی بزهکار وارد شده و گاه موجب سلب حیات او می‌شوند؛ همانند اعدام، تصلیب، سنگسار و قصاص و گاه هم تازیانه، قطع عضو و... نوعی شکنجه را تداعی می‌نمایند.
از این میان سلب حیات بزهکاران بعنوان کیفر بدنی پیشینه‌ای در تاریخ حیات اجتماعی بشر دارد، چنانکه هنوز هم بشر نتوانسته است برای فرو نشاندن آتش کینه‌توزی خود که احساس قوی و گویی خطری است جایگزین مناسب دیگری پیدا کند با این حال این مجازات نیز مانند سایر کیفرهای بدنی با دلایل متعددی جهت‌الغاء و حذف روبرو شده است از جمله آنکه، سلب حیات بزهکاران کیفری بازگشت ناپذیر است، مجازات ظالمانه و متضمن فایده‌ای برای جامعه نمی‌باشد و تاثیری در بازدارندگی و کاهش میزان جرایم نخواهد داشت و نهایت آنکه با احساس بشر دوستی و با روح تمدن امروزی که حق حیات را برای همه انسان‌ها محترم می‌شمارد و به هیچ‌کس حق سلب حیات دیگران را نمی‌دهد در تعارض است.