بررسی جزایی جرایم رایانه ای و سایبری

محمدرضا دوکوهکی در کتاب بررسی جزایی جرایم رایانه‌ای و سایبری، علل و انگیزه ارتکاب به جرایم اینترنتی و راه‌های پیشگیری از آن را مورد بررسی قرار داده است.
امروزه تحولات عظیمی در تکنولوژی بوقوع پیوسته و شاهد انقلابات بزرگ در زمینه فن‌آوری ارتباطات فرا ملی طی چند دهه اخیر بوده‌ایم. اینترنت علی‌رغم تمامی امکانات و اطلاع‌رسانی در عزم بین‌المللی که برای ما به ارمغان آورده ولی متاسفانه بعضی از افراد سودجو و فرصت طلب با فرا گرفتن مهارت و دانش لازم راه‌های ورود به سیستم‌های کامپیوتری دولتی و خصوصی و... را به دست آورده‌اند که موجب بروز مشکلات و خسارات فراوانی گردیده است و با توسعه و تحول اینترنت، در مقابل انقلاب عظیمی در ایجاد جرایم در سطح بین‌المللی بوجود آمده است. لذا در بیشتر کشورهای دنیا جرایم اینترنتی بعنوان یک معضل حاد و بسیار مهم تلقی می‌گردد و دولت‌ها درصدد پیدا نمودن راه‌حل‌های مختلفی در جهت جلوگیری از وقوع آن می‌باشند.
در حال حاضر جرایم اینترنتی با اشکال مختلفی صورت می‌پذیرد که عبارتند از: کلاهبرداری اینترنتی، جاسوسی اینترنتی، سوء استفاده از شبکه‌های تلفنی، سوء استفاده از کارت‌های اعتباری، وارد کردن ویروس به کامپیوتر‌های دیگر، پول‌شویی و... این کتاب، پس از مقدمه به بررسی تاریخچه جرایم کامپیوتری، تبیین مفهوم و ماهیت جرایم اینترنتی، بررسی انواع مختلف جرایم اینترنتی، بررسی نقاط قوت و ضعف قوانین و ارائه راهکارهای مناسب برای پیشگیری از وقوع جرایم کامپیوتری خواهد پرداخت.
شیوع جرایم رایانه‌ای (اینترنتی) در حوزه‌های مختلف اجتماعی موجب بروز آسیب‌ها و خسارات متعددی در جامعه می‌گردد. از مهم‌ترین آسیب‌های وارد بر فرد و جامعه از بین بردن مبانی و اصول اخلاقی و نظام اجتماعی بوده که خسارات زیادی به نظام‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی جامعه وارد می‌آورد. هرچه بیشتر فناوری رایانه‌ای توسعه یابد جرایم رایانه‌ای (اینترنتی) مرتبط با هنجارشکنی‌های غیراخلاقی نیز توسعه پیدا خواهد نمود و تاثیر منفی بر نظام اجتماعی و بنیادی خانواده‌ها خواهد گذاشت. و لذا جرایم رایانه‌ای (اینترنتی) باعث می‌شود، حریم شخصی افراد دچار تزلزل شده و عفت عمومی خدشه‌دار شده است.
با توجه به افزایش و شیوع جرایم رایانه‌ای (اینترنتی) در جامعه، هرگونه تحقیقی در جهت برنامه‌ریزی برای کاهش این رفتار مخرب و نامطلوب، ضروری به نظر می‌رسد. جرم و پدیده مجرمانه همواره برای جامعه بشری خطرناک بوده، اما گاهی جرم به واسطه حالت خاصی جامعه را تهدید ویژه می‌کند که جرایم منافی عفت رایانه‌ای (اینترنتی) از جمله همین جرایم خطرناک است که با رواج آن، خسارت جبران ناپذیری به ارزش‌ها و افراد جامعه و همچنین خانواده‌ها به عنوان پایه‌های اصلی شکل‌گیری جامعه وارد می‌شود. از این رو به دلیل اهمیت و مهم بودن موضوع اثر علمی در مورد جرائم رایانه‌ای (اینترنتی) و ارائه راهکار جهت پیشگیری از آن ضرورت دارد.

در بخشی از کتاب بررسی جزایی جرایم رایانه‌ای و سایبری می‌خوانیم:
نسل اول جرائم رایانه‌ای، که تا اواخر دهه 1980 است شامل سرقت و کپی‌برداری از برنامه‌ها و جرائم علیه حریم خصوصی اشخاص مانند سرقت از آثار و تحقیقات افراد بوده است. نسل دوم جرائم رایانه‌ای، که تحت عنوان جرائم داده‌ها نامیده می‌شود تا اواخر دهه 1990 ادامه داشت. در این دهه تمامی جرائم رایانه‌ای علیه تکنولوژی اطلاعاتی، ارتباطاتی، کامپیوتری، ماهواره‌ای و شبکه‌های بین‌المللی تحت عنوان جرائم علیه داده‌ها اطلاق می‌شود.
نسل سوم جرائم رایانه‌ای، که از اواسط دهه 1990 شروع می‌شود به جرائم رایانه‌ای تحت عنوان جرائم سایبر یا جرایم در محیط سایبر معروف شد. پیشینه تاریخی جرائم رایانه‌ای به سال 1985 برمی‌گردد که جرائم رایانه‌ای در برگیرنده جرایمی مانند جاسوسی کامپیوتری، سرقت‌های آثار ادبی و سوء‌استفاده غیرقانونی از سیستم‌های کامپیوتری بود. در دهه 1970 مقالات زیادی پیرامون جرائم رایانه‌ای در روزنامه‌ها و در بعضی از کتاب‌ها نوشته شد ولی با توجه به اینکه آن نوشته‌ها مبتنی بر تحقیقات تجربی نبوده است لذا ارزش علمی نداشته تا بتوان به آن‌ها استناد کرد.
نخستین تحقیقاتی که پیرامون جرائم رایانه‌ای صورت گرفت در آمریکا بود که این تحقیقات به قضیه کلاهبرداری از طریق سوء‌ استفاده از 56 هزار مورد بیمه به ارزش حدودا 30 میلیون دلار اشاره کرد. مورد دیگر، قضیه «هراشتات» در آلمان مربوط به معاملات ارزی خارجی بود که به مبلغ 200 تا 300 هزار مارک از حساب ارزی بانک هراشتات خارج و همین امر موجب ورشکستگی این بانک و وارد شدن خسارت به مشتریان شد. در دهه 1980 که به‌ عنوان‌ نسل دوم جرائم رایانه‌ای محسوب می‌شود، جرائم رایانه‌ای فقط محدود به جرایم اقتصادی نبوده و دیگر زمینه‌ها را هم که جنبه اقتصادی نداشته شامل می‌شود مانند دست کاری کامپیوتر بیمارستان‌ها، جعل اسناد با استفاده از کامپیوتر و دست یافتن به اطلاعات خارجی محرمانه آمریکا، انگلستان و چند کشور دیگر و فروختن این اطلاعات به ک. ‌گ. ‌ب. در دهه 1990 که به شبکه جهانی (اینترنت) فراگیر شد سبب شد جرائم رایانه‌ای از جنبه اقتصادی وسیع‌تر شده و ابعاد جدید‌تری به خود گیرد.