اندیشه سهروردی: دیدگاه های فلسفی غلامحسین دینانی

این کتاب ماحصل مباحث مطرح شده در برنامه تلویزیونی «معرفت» است که در سال‌ های گذشته و در روزهای جمعه از شبکه چهار پخش می شد. این‌ کتاب هفتمین اثر از مجموعه مباحث مکتوب و پیاده ‌شده برنامه تلویزیونی معرفت است.
گزیده ای از کتاب
سهروردی به دو نکته خیلی فلسفی و حساس اشاره می کند. سهروردی ادراکات انسان را تقسیم بندی کرده است. ما دارای حواس پنج گانه هستیم. حواس پنج گانه عین ادراک هستند. ما دارای ادراک خیالی، وهمی و عقلی هستیم. ادراک شهودی همان تلطیف شده ی عقل است. اما ادراکی داریم که حکما به آن حس مشترک می گویند. حس مشترک حسی است در انسان که هم جنبه ظاهری هم باطنی دارد. حواس ظاهری فقط ظاهری هستند. یعنی چشم بیرون را می بیند. گوش صدای بیرون را می شنود. ذائقه طعم را می چشد و شامه رایحه بیرونی را استشمام می کند. خیال هم عالم خیال است. وهم هم که وهم است. عقل هم عقل است. اما حس مشترک ( به تعبیر یونانی فانتاسیا و به عربی بنتاسیا) چیست؟ شما حبه قندی را می بینی که سفید است. وقتی آن را می خوری، (با ذائقه) شیرینی اش را می چشی. شما با چشم نمی توانستی شیرینی را حس کنی و با ذائقه نمی توانستی سفیدی آن را بفهمی. با چشم سفیدی را می بینی. با دست وزن قند را می فهمی. اگر چشم فقط سفیدی را ببیند و ذائقه فقط شیرینی را بچشد و لامسه فقط وزن و زبری و نرمی را بفهمد، از کجا می فهمید که همه ی اینها در آن قند موجود است. این ها که شیرینی شیرینی است، سفیدی سفیدی است، وزن هم که وزن است، چه ربطی به هم دارند؟ یعنی شما می گویید قند همین قند است که شیرین است و همین قند است که سفید است و همین قند است که زبر است و همین قند است که این قدر وزن دارد. همه این ها را یکجا می کنی. با اینکه از هم جدا بودند. سفیدی غیرشیرینی است، شیرینی غیر سفیدی است، وزن غیر از هر دو است. این ها از هم جدا هستند. شیرینی و سفیدی و سنگینی و زبری و نرمی چهار مقوله جدا هستند.