اسباب اختلاف الحدیث (عربی)

محمد احسانی فر لنگرودی نویسنده کتاب در این پژوهش با استناد به منابع احادیث، دلایل مهم بروز اختلاف در احادیث معصومان را از ناحیه صدور، سند و مفهوم، تجزیه و تحلیل کرده و ضعف و قوت آنها را بررسی کرده است. نویسنده به عوارض نقل حدیث اشاره کرده و نقل به معنا، تلخیص متن و تقطیع و دیگر وجوهی را که باعث اختلاف و خلط در متون حدیثی می شوند را با ذکر مثال های حدیثی تبیین کرده است. وی در قسمت هایی از کتاب به تاریخچه پیدایش کذب و جعل در احادیث نبوی در قرون نخستین اسلامی اشاره کرده و اسباب مهم نقصان و زیادت را در احادیث به بررسی نهاده است. نقش حکومت ها و شرایط سیاسی و اجتماعی در پیدایش اختلاف در احادیث، وجود تقیه در میان محدثان، مشکل فهم احادیث و تاویل آنها و خصوصیت نقد معانی در احادیث معصومین از مهم ترین علل وجود اختلاف در احادیث عنوان شده است. از ویژگی های این کتاب می توان به ذکر راه حل های گذشتگان در حل اختلاف اخبار و ارائه راه حل های جدید اشاره کرد. نقش ادبیات در حل اختلاف حدیث از این راه حل هاست.
کتاب «اسباب اختلاف الحدیث» به زبان عربی نوشته محمد احسانی‌ فر لنگرودی نوشته شده است.
در کتاب «اسباب اختلاف الحدیث»، هشتاد سبب اختلاف حدیث معرفی و بررسی شده است که در مجموع به پنج عنوان کلی دسته‌بندی شده‌اند: 1.عوارض نقل حدیث؛ 2. مناسبات محیط قانونگذارى؛ 3. اسلوب‏‌هاى بیانى؛ 4. زمینه‌‏ها و شرایط زمانى و مکانى و 5. خصوصیات روایات تفسیرى.
در هر یک از این هشتاد سبب اختلاف، نخست اصل سبب توضیح داده شده است، سپس یک یا چندین مثال‏ روایى مناسب با آن بیان شده و دست آخر راهکار حل اختلاف در مثال مورد نظر، ارائه شده است‏. مجموع روایات نقل شده در این کتاب به عنوان مثال‏‌هاى شناسایى اسباب اختلاف، 653 فقره است.
در مقدمه کتاب «اسباب اختلاف الحدیث»، نویسنده ابتدا تعریف لغوی و اصطلاحی «اختلاف حدیث» را بیان کرده و سپس مطالب مفیدی را درباره علوم مختلف حدیث، صورت‌های کلی اختلاف حدیث، منشا اختلاف حدیث، دیدگاه عالمان قدیم در بحث اسباب اختلاف حدیث و ... ارائه کرده است.
از بخش‌های مفید برای خوانندگان، بخش پایانی این کتاب است که در آن فهرستی از آیات، اشخاص، روایات، منابع و مطالب کتاب ارائه شده است.
گفتنی است، یکى از مباحث مهم در فهم متن احادیث، بررسى و حل اختلاف میان متون آن‌هاست. این بحث از جمله مسائل مهم در حوزه فقه‌الحدیث است. بدیهى است براى حل اختلاف و رفع این مشکل، نخست باید عوامل و اسباب اختلاف حدیث را شناسایى کرد و سپس راه‌‏هاى علاج اختلاف ارائه شوند.