تحلیل مدل ها و ساز و کارهای انجام رویارویی با پولشویی در بانک ها

کتاب تحلیل مدل‌ها و ساز و کارهای انجام رویارویی با پولشویی در بانک‌ها نوشته‌ی احمدرضا اصغری، مواردی از قبیل تاریخچه پولشویی، آمار مربوط به پول‌شویی، بانک‌های ایران در مبارزه با پول‌شویی و بانکداری الکترونیکی و تاثیر آن بر پول‌شویی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.
منظور از تطهیر مال (پولشویی) مخفی کردن منبع اصلی اموال ناشی از جرم و تبدیل آن به اموال پاک است، بطوری که یافتن منبع اصلی مال غیر‌ممکن می‌گردد. مبارزه با پول‌شویی با کنترل دسترسی به سیستم مالی و جلوگیری از ورود پول کثیف به سیستم مالی آغاز می‌شود. بنابراین بانک‌ها هسته اصلی شبکه حفاظت از سیستم مالی محسوب می‌شوند.
در این راستا با عنایت به تجربیات بین‌المللی در زمینه برنامه‌های مبارزه با پول‌شویی، کلیه بانک‌های خصوصی، دولتی و موسسات اعتباری، به منظور مبارزه با پول‌شویی ملزم به رعایت اصولی هستند که مورد توافق عمومی سازمان‌های بین‌المللی فعال در زمینه مبارزه با پول‌شویی و کلیه کشورهایی است که دارای قانون مبارزه با پول‌شویی بوده و برنامه‌های مبارزه با پول‌شویی را فعالانه دنبال می‌کنند. از آن‌جا که ریسک اشخاص حقوقی بسیار بیشتر از اشخاص حقیقی است، لازم است ضوابط بانک‌ها برای شناسایی مشتری‌های حقوقی دقیق‌تر از ضوابط حاکم برای شناسایی و احراز هویت مشتری‌های حقیقی باشد.
امروزه پول‌شویی یکی از جرائم عمده مالی در سطح جهان محسوب می‌شود و عبارت است از تبدیل یا انتقال یک دارایی با هدف پنهان کردن منشا غیرقانونی آن دارایی یا کمک به هر شخصی که با چنین جرایمی سر و کار دارد. در اقتصاد ایران نیز چند سالی است که به مقابله با پدیده پول‌شویی توجهی خاص شده است. در دهه‌های اخیر به علت توسعه محصولات و خدمات مالی عرضه شده، پیچیده‌تر شدن ارتباطات مالی، پیشرفت تکنولوژی و افزایش سرعت جریان‌های پولی در گستره جهان، روش‌های پول‌شویی بسیار مبتکرانه‌تر شده‌اند.
در چند دهه اخیر، اقتصاد جهانی با پدیده پول‌شویی و آثار مخرب آن بر اقتصاد کشورها مواجه شده است. بر اساس تخمین صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، درآمدهای نامشروعی که توسط پول‌شویان در چرخه تطهیر و پول‌شویی قرار می‌گیرند، در حدود 2 تا 5 درصد تو لید ناخالص جهانی است. همچنین طی این دوره و با جهانی شدن اقتصاد، آزادسازی جریان‌های سرمایه بین‌المللی، توسعه بانکداری الکترونیکی و ابداع و به کارگیری ابزارهای جدید الکترونیکی برای نقل و انتقال وجوه در سطح بین‌المللی، پول‌شویی نیز تا حدودی تسهیل شده است. از این رو، مقابله با پول‌شویی نیازمند عزم جهانی و همکاری کلیه کشورها است.

سوال اساسی این است که چرا جرم پول‌شویی مهم است؟ در واقع اثر اقتصادی و اجتماعی وسیعی که این عمل بر اقتصاد کشورها می‌گذارد، باعث توجه زیاد دولت‌ها به این امر گشته است. اثرات مستقیم و غیر‌مستقیم بر وجه اقتصاد کلان کشورها از جمله بر تقاضای پول و رشد اقتصادی و همچنین رابطه‌ای که این عمل با فرار مالیاتی دارد، باعث گشته است که کشورها شروع به بازسازی قوانین و مقررات مالی و بانکی خود نمایند. از جمله موارد مشخص که می‌توان به آن اشاره نمود، با نام کردن حساب‌های افراد در هنگام گشودن و بستن حساب‌های بی‌نام می‌باشد. این عمل موجب شناسایی افرادی که حساب در بانک می‌گشایند، شده و در نتیجه عرصه فعالیت تبهکاران محدودتر می‌گردد.

در کشور ایران نیز، چند سالی است مبارزه با عملیات پول‌شویی بانک‌ها و موسسات اعتباری که عمدتا غیر‌‌آگاهانه صورت می‌پذیرد، مورد توجه محافل رسمی و علمی قرار گرفته است. بنا به ضرورت موضوع، کتاب به مطالعه روش‌ها و مکانیزم‌های اجرایی مبارزه با پول‌شویی در بانک خواهد پرداخت.

در بخشی از کتاب تحلیل مدل‌ها و ساز و کارهای انجام رویارویی با پولشویی می‌خوانیم:
به طور کلی برای اجرای یک برنامه موثر ضد پول‌شویی، شناخت مناطق پرریسک ضروری است. مناطقی که در نزدیکی مرزهای خارجی قرار دارند و مناطقی که فعالیت‌های مجرمانه، مانند قاچاق، بیشتر در آن‌جا صورت می‌گیرد، از جمله مناطق پر ریسک شناخته می‌شوند. بنابراین بانک‌ها و موسسات اعتباری فعال در این مناطق باید در شناسایی مشتریان خود دقت عمل بیشتری داشته باشند. همچنین بانک‌ها و موسسات اعتباری و شعبه‌های آن‌ها در سایر مناطق نیز می‌بایست نسبت به نقل و انتقالات وجوه به بانک‌ها و موسسات اعتباری فعال در مناطق پرریسک، کنترل و نظارت بیشتری داشته باشند.
بانک‌ها باید برنامه‌های موثری در خصوص مبارزه با پولشویی داشته باشند. در این برنامه‌ها خطراتی را که توسط پول‌شویان و تروریست‌ها و با سوء‌استفاده از سیستم مالی به وجود می‌آید، مشخص می‌شود و بدین وسیله توانایی بانک‌ها برای تشخیص و کنترل فعالیت‌های فوق افزایش یافته و مانع این گونه فعالیت‌ها می‌شوند.
این برنامه‌ها به بانک‌ها کمک می‌کنند که شهرت خود را حفظ کنند، چرا که بانک‌ها در سطح داخلی و بین‌المللی ناگزیر به رقابت هستند. یک برنامه موفق در خصوص مبارزه با پولشویی، شامل مکانیزمی برای تشخیص سطوح بالقوه آسیب‌‌پذیر در مقابل پولشویی و تامین مالی تروریسم است که باید به طور موثری توسط بانک تعیین شود. تشخیص و اقدامات مناسب برای کاهش این آسیب پذیری‌ها، عنصر اساسی برنامه مبارزه با پولشویی است که توسط یک بانک به کارگرفته می‌شود و بدین وسیله ریسک‌های همراه با پولشویی و تامین مالی تروریسم قابل کنترل خواهد شد.
بنابراین با وجود چنین برنامه‌هایی، ناظران بانکی می‌توانند جریان‌های عمل بانک و ارزیابی سطح ریسکی که بانک با آن مواجه است و اثربخشی برنامه‌های فوق را مورد بررسی قرار دهند. زمانی که فرایند ارزیابی ریسک بانک در خصوص پولشویی و تامین مالی تروریسم مورد بررسی قرار می‌گیرد، ناظران بانک توانایی مدیریت و اداره‌کنندگان بانک برای اندازه‌گیری، مشخص و کنترل کردن ریسک‌هایی که بانک در معرض آن‌هاست را ارزیابی می‌کنند.