جامع التواریخ (تاریخ افرنج پایان و قیاصره)

نوشته رشید الدین فضل الله همدانى، تصحیح محمد روشن ، نویسنده این کتاب در دوره جانشین و برادر غازانخان؛ یعنى سلطان محمد اولجایتو (خوبنده / خدابنده)، فرمان یافت که تاریخى عمومى بنویسد و او نوشتن جامع التواریخ را آغاز کرد و پس از پنجاه سال به پایانش رساند. تاریخ افرنج، بخشى از تاریخ عالم این کتاب به زبان فارسى است که به سرگذشت «پاپان و قیصران» و زمان پادشاهى هر یک از آنان مى‏پردازد. پاره نخست این بخش، از «ظهور آدم» آغاز مى‏شود و به «ولادت مسیح» پایان مى‏یابد و پاره دوم آن، رویدادهاى تاریخى را از میلاد مسیح تا  705  هجرى قمرى پى مى‏گیرد و از این رو، مى‏توان گمان زد که نوشتن کتاب در همین سال پایان یافته باشد.
این کتاب دو بخش (قسم) دارد که هر یک از آنها چهار فصل (باب) را در بر مى‏ گیرد. نویسنده در قسم نخست، رویدادها را از ظهور آدم (ع) تا ولادت مسیح (ع) دنبال مى‏کند؛ یعنى در باب اول «در حصر طوایف پادشاهان گذشته» مى‏کوشد، در باب دوم در باره آفرینش آدم و شمار فرزندان وى سخن مى‏گوید، در باب سوم به «ذکر نوح و فرزندان و بیان اعمار ایشان» مى‏پردازد و در باب چهارم از ولادت ابراهیم و فرزندان او از یوقیم و دخترش مریم (مادر عیسى) یاد مى‏کند. وى در قسم دوم، از دوره میلاد مسیح تا 705 هجرى گزارش مى‏کند و در چهار باب به باور مسیحیان در باره عیسى (ع)، چند و چون مرزهاى ولایت ارمن از مداین و ضیاع، شناخت ولایت‏هاى افرنج و دریاها و جزیره‏ها و ویژگى‏هاى سرزمینى و پادشاهان آنجا و ولادت مسیح (ع) و پادشاهى قیصران مى‏پردازد.