نمادشناسی تطبیقی (انسان (صفات، ویژگی‌ ها، ابزار، متعلقات و...)) (1)

«نمادشناسی تطبیقی 1: انسان (صفات، ویژگی‌ها، ابزار، متعلقات و...)» اولین جلد از مجموعه 6 جلدی نمادشناسی تطبیقی، اثر حیدر شجاعی (-1345) است. این جلد از مجموعه به نمادشناسی انسان و هرچه به او مربوط می‌شود اختصاص دارد.
مطالعۀ نمادها صرفا یک تبحر نیست، نماد با خودشناسی انسان مربوط است. نماد یکی از ابزارهای معرفت و کهن‌ترین و بنیادی‌ترین روش بیان محسوب می‌شود، ابزاری که موجب آشکار شدن مفاهیمی می‌گردد که به صورت دیگری قابل بیان نیستند نماد همچون یک شمشیر دو لبه است. اگر آدمی را دچار توهمات و خرافات سازد، سد راه تکامل او می‌شود. اما اگر بیان علمی و منطقی بیابد می‌تواند با استمداد از نمادشناسی به جلو حرکت کند و به کشف مستمر حقایق نهفته بیانجامد. در سه بخش ابتدایی کتاب، پس از مقدمه به مباحث نمادشناسی اساطیری، کاربرد نمادین خواب و رویا و نمادها و کنایات در ادبیات، عرفان و ترکیبات کاربردی در شعر فارسی پرداخته شده‌است و پس از این فصول، بخش اصلی کتاب که بررسی نمادها بر اساس حروف الفبا است آغاز می‌شود. نویسنده هر نماد را از سه بعد اساطیری، خواب و رویا و ادبیات و عرفان بررسی و مقایسه کرده است.
درباره «اجاق» در بخش توضیحات مربوط به بعد اساطیری آن چنین آمده‌است:
در قدیم، اجاق یک خانه شبیه محراب بود؛ از این رو برای صاحبان خانه جنبۀ مقدسی دارد و از حرمت برخوردار است. اجاق نماد زندگی دسته جمعی، خانه، وصلت زن و مرد و همچنین نماد ارتباط میان آتش و ظرف آتش است. بنابر باور میا کیشه، نور اجاق نشانگر تجسد روح ملکوتی است؛ همان طور که نور یک شمع نشانۀ روح یک فرد مرده است. اجاق مرکز زندگی است که در تمام فرهنگ‌ها حرمت دارد و نور اجاق نیز نشانگر روح ملکوتی است. در اساطیر روم باستان، «وستا» ایزدبانوی رومی آتش و اجاق، معادل ایزدبانوی یونانی «هستیا». او را در خانه به عنوان ایزد خانگی می‌پرستیدند و کیش عمومی نیز داشت و صاحب بارگاهی مدور بود شبیه اجاق کل جامعه که آتش دائمی در آن بر پا بود و باکره‌های معبد وستا از آن نگهبانی می‌کردند.

انسان خواسته یا ناخواسته همواره به دنبال انرژی‌های مثبت یا منفی است. هر نمادی فی‌نفسه مولد انرژی است که در خود نهفته است. از این رو نمایشگر نمادها اهمیت زیادی پیدا می‌کند. واژۀ نماد که ترجمۀ Symbol است، در اصل از واژۀ یونانی Symbolon گرفته شده و به معنی «تکه سنگ» است. معنای ضمنی آن از آن‌جا نشات گرفته است که در یکی از آیین‌های یونانی کوزه‌ای را چند تکه می‌کردند و میان گروهی از افراد هم‌آیین بخش می‌کردند. هنگامی که گروه می‌خواست گرد هم آید، هر یک تکۀ کوزۀ خود را می‌آورد و به هم متصل می‌کردند و از این طریق عضویت خود را در آن انجمن نشان می‌دادند. به عبارتی، هر تکه کوزه نماد آن فرد عضو به شمار می‌آمد.

در بخشی از کتاب نمادشناسی تطبیقی 1: انسان می‌خوانیم:

آتش‌گردان
آتش چرخان، آتش سرخ کن؛ ظرف کوچک سیمی که در آن چند تکه ذغال و آتش می‌ریزند و در هوا می‌چرخانند تا مشتعل شود؛ بیشتر برای تهیۀ قلیان کاربرد دارد. در نماد شناسی اغلب مظهر مهر و شادی و گویای گرمی و دوستی است. در ضرب‌المثل: «از قلیان چاق کردن فقط پک زدنش را بلد است»؛ در مورد اشخاصی گویند که از آموختن حرفه‌ای چیزهای ساده و بی‌ارزش آن را یاد گرفته باشند ولی خود را متخصص و کارشناس آن فن دانند.