مجموعه مقالات نهمین همایش زبانشناسی ایران (جلد دوم)

نوشته حاضر به شیوه توصیفی به بررسی سیر تحول تعدادی از پسوندهای واژه ساز در
زبان فارسی می پردازد. باید دید که آیا این پسوندها از دوره ایرانی باستان همین نقش
پسوندبودن را داشته و تکواژی وابسته بوده اند، یا این که تکواژی مستقل بوده اند که در
گذر زمان به ابزاری دستوری برای واژه سازی تبدیل شده اند. در صورتی که پسوندی
به صورت تکواژ مستقل رواج داشته، آنگاه این سوال مطرح می شود که آیا این تکواژ
مستقل با گذر زمان معنای اصلی خود را به طور کلی از دست داده، از هیئت
واژگانی اش خارج شده و کاملا به ابزاری دستوری برای واژه سازی تبدیل شده و یا
این که علاوه بر کاربردش به صورت مستقل، به شکل پسوندی جهت واژه سازی هم
به کار می رود. فرآیند دوم همان چیزی است که به آن وندوارگی گفته می شود؛ یعنی
تکواژی هم به صورت مستقل و هم به صورت وند برای واژه سازی به کار می رود، برای
مثال می توان از پسوند گاه نام برد که هم پسوند زمان و مکان است و هم به صورت
مستقل به کار می رود. دستوری شدگی تغییری است که طی آن سخن گویان زبان،
اجزایی از یک ساخت را برای بیان نقشی دستوری در بافت هایی خاص به کار می برند.